اختلال شخصیت خودشیفته و روش های درمان آن
در زمینه روانپزشکی و روانکاوی زیگموند فروید از اسطوره نرگس به عنوان مبنایی برای اختلال شخصیت خودشیفته استفاده کرده است. اصطلاح خودشیفته مخفف فردی است که از نظر عاطفی نابالغ است و بیش از حد به ظاهر خود اهمیت می دهد. یک خودشیفته نیاز به احساس تحسین دارد، احساس استحقاق و خود بزرگ بینی شدید دارد. در ادامه مطلب قصد داریم اسطوره نرگس را معرفی کنیم و راه های تشخیص و درمان اختلال شخصیت خود شیفته را به طور کامل شرح دهیم.
خودشیفتگی چیست؟ آیا یک اختلال است؟
اختلال شخصیتی خودشیفته مربوط به دسته اختلالات نمایشی است. طبق فرهنگ لغت انگلیسی کاینز اختلال شخصیت خودشیفته اینگونه تعریف شده است: ” علاقه خاص یا تحسین افراطی از خود به ویژه در مورد وضعیت ظاهری خود ” که نوعی خودپرستی افراطی است. همه افراد تا حدی از این ویژگی شخصیتی برخوردار هستند اما در حالت افراطی و شدید آن نوعی اختلال شخصیتی و ناهنجاری ذهنی شناخته می شود. در اصطلاح عامیانه به افرادی که اختلال شخصیت خودشیفته دارند، از دماغ فیل افتاده می گویند. این افراد معمولا به ظاهر دارای اعتماد به نفس و حرمت نفس بالایی برخوردارند اما اینگونه نیست، این افراد معمولا از اینکه از آنها تعریف کنند بسیار خرسند هستند حتی اگر این تعاریف به دروغ باشد. آنها خود را از هر موجودی برتر می دانند و این اتفاق باعث شکست در برقراری و تداوم رابطه با دیگران و کارهای شخصی آنها می شود. افرادی که اختلال شخصیت خودشیفته دارند یا تیپ شخصیت خودشیفته را نشان می دهند درگیر حفظ خود‌پنداره های بیش از حد مثبت هستند، آنها تا نظر مثبت و تایید مثبت دیگران را نبینند به آنها احترام نمی گذارند.
انواع خودشیفتگی
خودشیفتگی انواع مختلفی دارد و روانشناسان مختلف دیدگاه گوناگونی نسبت به انواع شخصیت خودشیفته دارند. ما در ادامه با توجه به نظریه میلون، انواع شخصیت خود شیفته را نام می بریم.
- خودشیفته عاشق پیشه
خودشیفته های عاشق پیشه به دنبال فریب دادن جنس مخالف خود هستند. این نوع خودشیفته ها به خوبی می توانند افراد هیجانی را با رفتارهای خود اغوا کنند و آن ها را فریب بدهند. همچنین هدف اصلی آن ها از رابطه با افراد دیگر ارضای نیاز جنسی و امیال و خواسته های شهوانی شان است.
- خودشیفته غیر اخلاقی (بی خیال)
این دسته از خودشیفته ها همیشه در حال بهره کشی از افراد دیگر هستند. درواقع لذت اصلی آن ها در زندگی این است که بتوانند اعتماد دیگران را جلب و سپس از آن ها سوءاستفاده کنند. مهم ترین نگرش این دسته از شخصیت های خودشیفته این است که «هرکسی بتواند از دیگران سوءاستفاده کند، سزاوار این کار است!»
- خودشیفته جبرانی
دسته دیگری از شخصیت های خودشیفته شامل جبرانی ها می شود. این دسته از خودشیفته ها آسیب ها و زخم های کودکی فراوانی دارند. آن ها برای جبران زخم های کودکی شان دائما به دنبال کسب موفقیت های بزرگ زندگی هستند. ان ها تمام لوح های تقدیر و هر آنچه که نشان دهنده موفقیت هایشان باشد، در جلوی چشم بقیه قرار می دهند و دائما در حال تعریف کوچک ترین دستارودهایشان هستند.
از طرفی دیگر شخصیت های خودشیفته جبرانی بسیار حساس هستند و با هر انتقادی دچار بی ارزشی و حقارت می شوند.
علائم خودشیفتگی
- احساس خود بزرگ بینی دارند.
- خود را بسیار خاص و منحصربه فرد تصور می کنند.
- به هیچ عنوان انتقاد پذیر نیستند و در صورت انتقاد، عصبی می شوند.
- همیشه خود را بالاتر و برتر از دیگران می بینند.
- تنها برای رسیدن به اهداف خود با افراد دیگر همدلی و همدردی می کنند.
- همیشه به دنبال کسب ثروت و شهرت هستند.
- بیشتر از افراد دیگر در معرض افسردگی هستند.
- در بیشتر موارد در محیط کارشان دچار مشکل می شوند.
- اعتماد به نفس شکننده ای دارند.
- در تمام مشکلات، افراد دیگر را مقصر می دانند.
- قوانین را رعایت نمی کنند و این کار را تنها وظیفه افراد دیگر می دانند.
- تنها عقیده و نظر خود را قبول دارند و برای عقیده دیگران ارزشی قائل نیستند.
- همیشه درباره موفقیت ها و دستاوردهای خود اغراق می کنند.
- همیشه در حال خیال پردازی هستند و درباره همه موارد از موفقیت ها گرفته تا ازدواج و همسر آینده شان خیال پردازی دارند.
- در حین صحبت با دیگران به آن ها مجال حرف زدن نمی دهند و دائما خودشان در حال اظهار نظر و صحبت هستند.
- همیشه از لطف دیگران به نفع خود سوءاستفاده می کنند.
- نیازها و احساسات دیگران را در نظر نمی گیرند.
- همیشه در حال حسادت ورزیدن به دیگران هستند و تصور می کنند بقیه انسان ها نیز به آن ها حسادت می کنند.
- می خواهند از هر چیزی بهترین را داشته باشند. بهترین ماشین، خانه و غیره
- برای بالاتر نشان دادن خود، افراد دیگر را تحقیر می کنند.
- به خوبی نمی توانند رفتارها و احساسات خود ار کنترل کنند.
- وقتی به بهترین چیزها دست می یابند، احساس بی هدفی و افسردگی می کنند.
- غالب احساسات درونی آن ها شامل آسیب پذیری، شرمندگی، تحقیر و ناامنی است.
- پرتوقع اند و همیشه از دیگران طلبکارند.
- توقع دارند همه افراد همیشه نسبت به آن ها لطف بی دلیل داشته باشند و در برابر حرفشان مخالفتی نکنند.
- هیچگاه احساسات و عواطف دیگران را درک نمی کنند و هیچ تلاشی هم برای این کار ندارند.
- اگر با آن ها رفتار ویژه ای نشود، عصبی می شوند.
- با هر تغییری سازگار نمی شوند.
تست خودشیفتگی
احتمالا الان از خود می پرسید که آیا شما هم شخصیت خودشیفته ای دارید یا نه؟ برای تشخیص این اختلال بهترین راه مراجعه به روانشناس است. اما اگر نشانه هایی این اختلال را در خود می بینید و فعلا شرایط مراجعه به روانشناس ندارید، می توانید از تست های خودشیفتگی که همین حالا به صورت آنلاین در اینترنت وجود دارد استفاده کنید. اغلب این تست ها رایگان هستند و می توان گفت تقریبا نتایج آن ها قابل اطمینان است. البته جای درصدی خطا وجود دارد با این حال در شرایط فعلی شما، بهترین انتخاب هستند.
چگونه از بروز خودشیفتگی پیشگیری کنیم؟
- شرکت در جلسات درمان خانوادگی برای یافتن راه های سالم ارتباط یا مقابله با تنش های عاطفی یا تعارضات
- درمان سریع مشکلات و بیماری های سلامت روان در دوران کودکی
- شرکت در جلسات فرزندپروری و کمک گرفتن از مددکاران اجتماعی یا تراپیست‌ها در صورت نیاز
افسانه خودشیفتگی چیست؟ اسطوره نرگس کیست؟
نرگس یا نارسیس بخاطر زیبایی بیش از حدی که داشت از تمامی افراد متمایز بود. پیش گویی به مادر نارسیس گفته بود فرزند تو عمر طولانی خواهد داشت اگر چهره خود را هرگز نشناسد. طبق افسانه یونان نارسیس مورد نفرین خدایان قرار گرفت و انعکاس چهره خود را در آب دید، او آنچنان عاشق پیشه انعکاس خود در آب شد که مدت‌ها بدون خوردن آب و غذا خیره به انعکاس خود ماند و در نهایت خودکشی کرد. گلی که نام او را یدک می کشد در جایی که او خودکشی کرده روییده است. این افسانه منبع چیزی است که ما آن را امروز اختلال شخصیت خودشیفته می‌نامیم.
تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته چگونه است؟ ویژگی این افراد کدام است؟
اختلال شخصیت خودشیفته از طریق پرسشنامه خود گزارش دهی سنجیده می شود.
معمولا این افراد حداقل پنج معیار از هشت معیار زیر را باید داشته باشند:
- احساس خود اهمیتی افراطی داشتن
- احساس می کنند درخشش و قدرت نامحدود دارند
- این افراد به نظر خودشان بسیار خاص بوده و فقط با افراد خاص و بلند مرتبه تمایل به برقراری ارتباط دارند.
- نیاز به تحسین افراطی و بیش از حد دارند.
- از دیگران انتظارات غیر منطقی و نامعقول دارند.
- با دیگران احساس همدلی ندارند.
- اغلب احساس حسادت به دیگران دارند و یا فکر می کنند دیگران به آنها حسودی می کنند.
- با دیگران اغلب رفتار متکبرانه دارند.
دلایل ابتلا به اختلال شخصیت خودشیفته
متاسفانه هنوز مشخص نشده که دلیل ابتلا به اختلال خودشیفتگی چیست. البته روانشناسان دسته ای از عواملی که در ابتلا به این اختلال موثرند را معرفی کرده اند. برای مثال عوامل محیطی، ژنتیکی، اجتماعی، روانی، اهمیت بیش از حد در دوران کودکی از سمت والدین و غیره مهم ترین دلیل بروز این مشکل هستند.
عوارض اختلال شخصیت خودشیفته
بیماری خودشیفتگی عوارض زیادی دارد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- بروز مشکلات مختلف در روابط اجتماعی به خصوص روابط عاشقانه
- بروز مشکلات مختلف در محیط کار
- افسردگی و اضطراب
- مشکلات جسمی و فیزیکی
- تفکرات مربوط به خودکشی و یا اقدام برای آن
- سوءاستفاده از مواد مخدر و الکل
انواع اختلال شخصیت خودشیفته
اختلال شخصیت خودشیفته اشکال مختلف دارد. اختلال شخصیت خودشیفته با پوست نازک یا بیش از حد خجالتی است و نسبت به طرد یا انتقاد حساس است.
درمقابل اختلال شخصیت خودشیفته با پوست کلفت احساس کمی به دیگران دارد و ظلم خودپسندانه و متکبرانه را نشان می دهد.
معمولا افراد دارای اختلال خودشیفته دو گروه هستند گروه اول تاکید افراطی به ظاهر خود دارند و گروه دوم تاکید افراطی نسبت به هوش و ذکاوت بیش از حد خود دارند. البته نوع دیگری از اختلال شخصیت خودشیفته وجود دارد که اختلال شخصیت خودشیفته پنهان می گویند که نسبت به افراد خودشیفته آشکار درونگرایی بیشتری دارند.
تشخیص افتراقی اختلال شخصیت خودشیفته
هر سه اختلال شخصیت مرزی، نمایشی و ضد اجتماعی اغلب همزمان با اختلال شخصیت خودشیفته در یک فرد وجود دارد و تشخیص افتراقی آن بسیار دشوار است. افرادی که اختلال شخصیتی خودشیفته دارند نسبت به افراد دارای اختلال شخصیت مرزی اضطراب کمتری دارند و کمتر دچار زندگی پر استرس می شوند و کمتر اقدام به خودکشی می کنند.
افراد ضد اجتماعی نسبت به افراد دارای اختلال شخصیت خودشیفته اغلب رفتار تکانشی دارند و بیشتر به سمت مصرف اعتیاد می روند، افراد نمایشی بیشتر دیگران را سرکار می گذارند که این وجه اشتراک افراد خودشیفته با افرادی که اختلال نمایشی دارند می باشد.
همچنین افرادی که اختلال شخصیت خودشیفته دارند بیشتر علاقه به بهره کشی از دیگران دارند و بسیار متکبر هستند این نیز شباهت افراد خودشیفته با افرادی که اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارند می باشد.
درمان اختلال شخصیت خودشیفتگی
به صورت کلی درمان افراد خودشیفته کار راحتی نیست. زیرا این دسته از افراد هیچگاه خود را بیمار نمی دانند. از این رو به سختی می شود آن ها را برای درمان راضی کرد. با این حال بهترین روش های درمانی که برای رفع مشکلی خودشیفتگی افراد به کار می رود را در ادامه برایتان شرح می دهیم.
- رواندرمانی با محوریت انتقال (TFP) – درمان شخصیت خودشیفته
(TFP) درواقع یک نوع درمان کلامی بین بیمار و روان درمانگر است. در این درمان تاکید اصلی بر رابطه بیمار و پزشک است.
- درمان مبتنی بر ذهن (MBT)
در این روش درمان، درمانگر به بیمار یاد می دهد تا بتواند با دقت به رفتار دیگران، رفتار خود را نشان دهند و ارتباط این حالت های روانی را ببینند.
- رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)
روش دیالکتیکی یک نوع درمان شناختی رفتاری محسوب می شود. این نوع درمان بر مهارت های ارتباطی، تحمل پریشانی، ذهن آگاهی و تنظیم احساسات تمرکز دارد.
قبل از هر توضیحی باید بگوییم افرادی که اختلال شخصیت خودشیفته دارند از این اختلال رنج نمی برند و بسیار سخت این اختلال را می پذیرند.
- درمان با دارو درمانی
اکثر دارو های موجود در بازار نقش برطرف کننده این اختلال را ندارند فقط داروهایی نظیر لیتیوم و دارو های ضد افسردگی خلق را تثبیت می کنند.
بهبود سبک زندگی برای درمان اختلال خودشیفتگی
یکی از راه هایی که می توانید از طریق آن به درمان خودشیفتگی کمک کنید، بهبود سبک زندگی است. البته برای تغییر شیوه زندگی خود نیازی نیست کارهای بسیار سختی انجام دهید. تنها کافی است از روش هایی که در ادامه از آن نام می بریم، پیروی کنید.
- دوری کردن از نوشیدنی های الکلی و مواد مخدر یا به طور کلی هر نوع ماده محرک دیگری
- ورزش کردن در طی هفته (شما می توانید از روزی ده دقیقه شروع کنید و کم کم میزان ورزش خود را افزایش دهید)
- به کار بردن تکنیک های مختلف برای ارامش و تمدد اعصاب مانند یوگا و مدیتیشن
*فراموش نکنید درمان خودشیفتگی به زمان نیاز دارد. پس اگر از این مشکل رنج می برید ناامید نشوید و به درمان خود ادامه دهید.
نحوه برخورد با افراد خودشیفته
واقعیت این است که برخورد با افرادی که از اختلال خودشیفتگی رنج می برند، سخت است. با این حال باید بپذیریم که این افراد در اطراف ما وجود دارند و ما مجبوریم با آن ها برخورد درستی داشته باشیم. به صورت کلی روانشناسان توصیه می کنند در برابر این افراد محدودیت ها و قوانینی خاص تعیین کنید و در هر شرایطی نیز به قوانین خود پایبند بمانید. برای مثال اگر فرد خودشیفته محدودیت های شما را نادیده گرفت با او برخورد جدی داشته باشید.
از طرفی هم همیشه مراقب خود باشید. استراحت کنید و با فعالیت های لذت بخش خود را سرگرم کنید. در آخر اینکه اگر طرف مقابل تان هیچ علاقه ای به درمان اختلال خود نداشت، خودتان با روانشناس در ارتباط باشید تا از این طریق بر رفتارهای او تاثیر بگذارید.
آیا فرد دارای اختلال خودشیفتگی می تواند عاشق شود؟
نگاه افراد خودشیفته نسبت به عشق و ازدواج با باقی افراد تفاوت دارد. ان ها به رابطه به چشم یک معامله نگاه می کنند. در اغلب موارد می خواهند با لذت جنسی و لذت های پوچ احساس اعتماد به نفس خود را تقویت کنند و در نهایت رابطه برای آن ها تکراری شده و علاقه خود را نسبت به آن از دست می دهند. به همین دلیل به سادگی نمی توان به افراد خودشیفته عشق ورزید یا از آن ها عشق واقعی طلب کرد.
ازدواج با فرد خودشیفته
به صورت کلی شخصیت های خودشیفته، گزینه مناسبی برای ازدواج نیستند. این افراد در ابتدای رابطه بسیار دوست داشتنی و مهربان به نظر می رسند. اما بعد از مدتی چالش ها شروع می شود و پارتنر ان ها متوجه می شود که این فرد کاملا خودشیفته است و تنها به عقاید و نظران خود اهمیت می دهد. این رفتارها در روابط بین یک زوج بسیار تاثیر زیادی دارد تا جایی که حتی موجب اختلال و درگیری آن ها شده و درنهایت به جدایی منتهی می شود.
مردان نارسیست
زندگی با مردان نارسیست بسیار سخت است. زیرا این دسته از مردان هیچ توجهی به نیازهای همسر خود ندارند و دائما در حال تحقیر شخصیت او هستند. اگر شما نیز با چنین مردی زندگی می کنید باید اقدامات درستی در رابطه با او انجام دهید. در این خصوص می توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید.
- خیلی جدی و مستقیم و بدون هیچ بحث و دعوایی با او صحبت کنید.
- به صورت محترمانه به او اعلام کنید از توهین ها و تحقیرهایی که نسبت به شما دارد خسته شده اید.
- به هیچ عنوان در صحبت های خود اورا تحقیر نکنید زیرا افراد خودشیفته نسبت به تحقیر واکنس بدی نشان می دهند.
- برای نتیجه گیری بهتر در این رابطه از خدمات مشاوره فردی استفاده کنید. زیرا در این شرایط یک مشاور بهترین و عملی ترین راهکارها را با شما در میان می گذارد.
پایان دادن به رابطه با فرد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفتگی
پایان دادن به یک رابطه با افراد خودشیفته هیچ اشکالی ندارد. شاید همین حالا با فردی که از اختلال شخصیت خودشیفته رنج می برد در ارتباط باشید و در رابطه خود رنج زیادی را تحمل می کنید (توجه داشته باشید این موضوع برای همه صدق نمی کند، زیرا بعضی از افراد در کنار شخصیت های خودشیفته زندگی راحتی دارند) در این شرایط با اطمینان کامل به رابطه خود پایان دهید. آنچه که در نهایت مهم است شما و سلامتی روانتان است. پس از ترک فرد خودشیفته هراس نداشته باشید. اگر در این مسیر به مشاور نیاز دارید، می توانید با روان درمانگرهای کلینیک پیروزی در ارتباط باشید.
افراد بسیار راحت، خودشیفتگی خود را بیان نمی کنند زیرا به خودشیفتگی خود افتخار می کنند و هرگز آن را یک اختلال جدی نمی بینند. تشخیص درست این اختلال در کلینیک پیروزی تحت نظر متخصصین و درمانگرهای متخصص طی جلسات متعدد با بررسی پرسشنامه‌ها امکان پذیر می باشد.
