ترس از ارتفاع، فوبیا ارتفاع و راه های درمان آن

ترس از ارتفاع یا فوبیای ارتفاع یک ترس شدید و غیر منطقی از ارتفاع است، ترسی که فرد گمان می‌کند هر لحظه ممکن است سقوط کند. افراد دارای این اختلال حتا اگر در محیطی امنی مثل طبقه‌ی بالای یک ساختمان باشند باز هم  از ارتفاع می‌ترسند.

فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که میلیون ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده. فوبیاها با ترس شدید و غیرمنطقی از یک شی‌ء، موقعیت یا فعالیت خاص مشخص می‌شوند. افراد مبتلا به فوبیا  هنگام مواجهه با شی‌ء یا موقعیتی که از آن می ترسند، اضطراب و هراس شدیدی را تجربه کنند، حتی اگر ترس از نظر عینی بی اساس باشد بعید به نظر برسد بتواند به آن‌ها آسیب وارد.

ترس از ارتفاع یا فوبیای ارتفاع چیست؟

انواع مختلفی از فوبیا وجود دارد، اما همه آنها در یکی از سه دسته زیر قرار می گیرند:

فوبیاهای خاص: این نوع فوبیا با ترس شدید از یک شی‌ء یا موقعیت خاص مشخص می‌شود. برخی از فوبیاهای خاص رایج عبارتند از: ترس از عنکبوت، ترس از ارتفاع (آکروفوبیا) و ترس از فضاهای بسته (کلاستروفوبیا).

فوبیای اجتماعی: فوبیای اجتماعی ترس شدید از موقعیت های اجتماعی است. افراد مبتلا به فوبیای اجتماعی ممکن است از قضاوت یا ارزیابی شدن توسط دیگران بترسند و در نتیجه از موقعیت های اجتماعی اجتناب کنند. برخی از فوبیاهای اجتماعی رایج عبارتند از: ترس از صحبت کردن در جمع (گلوسوفوبیا) و ترس از غذا خوردن در جمع.

آگورافوبیا: ترس از فضاهای باز یا عمومی است. افراد مبتلا به آگورافوبیا از ترک خانه یا قرار گرفتن در مکان های شلوغ بترسند. آگورافوبیا می‌تواند بسیار ناتوان کننده باشد و بخش زیادی از زندگی فرد را مختل کند.

همان طور که اشاره شد ترس از ارتفاع یا آکروفبیا در دسته‌ فوبیاهای خاص قرار دارد. فوبیای ارتفاع یک ترس شدید و غیر منطقی از ارتفاع است، ترسی که فرد گمان می‌کند هر لحظه ممکن است سقوط کند. افراد دارای این اختلال حتا اگر در محیطی امنی مثل طبقه‌ی بالای یک ساختمان باشند باز هم  از ارتفاع می‌ترسند. تخمین زده می شود که تا 5 درصد از جمعیت جهان ممکن است آکروفوبیا داشته باشند.

 

نشانه‌های فوبیای ارتفاع

نشانه‌های این اختلال به دو دسته‌ جسمی و روانی نقسیم می‌شود که هر کدامشان می‌توانند بسیار آزاردهنده باشند و برای فرد دارای این اختلال مشکلات جدی‌ای درست کنند. افراد می‌توانند از کمک متخصصین حوزه مشاوره فردی برای بهبود وضعیت خود کمک بگیرند.

علایم فیزیکی آکروفوبیا از نظر شدت متفاوتند، اما اغلب بسیار آزاردهنده و ناراحت کننده هستند:

تعریق

وقتی این افراد در ارتفاع قرار می‌گیرند به شدت عرق می‌کنند این نشانه ممکن حتی در هوای سرد هم مشاهده شود.

لرزش

لرزیدن بدن و به خصوص دست‌ها یکی از علایم رایج آکروفوبیا است و کنترل آن بسیار دشوار و گاهی غیر ممکن است است.

تپش قلب

زمانی که فرد در معرض ارتفاع قرار می گیرد یا حتی به ارتفاع فکر می‌کند ضربان قلب او سریع و ناگهانی بالا می‌رود.

تنگی نفس

نفس‌تنگی از سخت‌ترین و دردناک‌ترین نشانه‌های ترس از ارتفاع است. گاهی نفس افراد چنان می‌گیرد که فکر می‌کنند ممکن است خفه شوند و بمیرند.

حالت تهوع و سرگیجه

لحظه‌ای که از ارتفاع منظره‌ رو‌به‌رو را می‌بینند و ناگهان متوجه می‌شوند در ارتفاع قرار گرفته‌اند سرگیجه و حالت تهوع شدیدی پیدا می‌کنند.

علائم روانی فوبیای ارتفاع

علائم روانی فوبیای ارتفاع گاهی از نشانه‌های جسمی آن سخت‌تر می‌شود چون راه مقابله‌ مشخصی ندارند:

ترس و وحشت شدید

افراد مبتلا به آکروفوبیا ممکن است هنگام قرار گرفتن در معرض ارتفاع یا حتی فکر کردن به ارتفاع، ترس وحشت شدیدی را تجربه کنند که گاهی گمان می‌کنند ممکن است بمیرند.

رفتارهای اجتنابی

رفتارهای اجتنابی در افراد مبتلا به آکروفوبیا رایج است. آنها از موقعیت هایی که شامل ارتفاعات است، مانند ساختمان های بلند یا پل ها اجتناب کنند و همین باعث شود فرصت‌ها و موقعیت‌های زیادی را در زندگی‌ از دست دهند.

افکار مزاحم

افکار وسواسی که گاهی شامل تصاویر ارتفاع است می‌تواند ساعت‌ها فکر آن‌ها را درگیر کند.

افسردگی یا اضطراب

افسردگی نشانه‌ اصلی همه اختلالات روانی است و گاهی مشخص نمی‌شود افسردگی باعث بروز برخی از اختلالات می‌شود یا درد و رنجی که بیماری‌های روانی به فرد می‌دهد او را افسرده می‌کند. کسی که ترس از ارتفاع دارد و این ترس زندگی‌اش را فلج کرده کم‌کم سایه‌ی سنگین افسردگی را هم حس می‌کند.

علت‌های وقوع اختلال آکروفوبیا

دلایل دقیق بروز این اختلال روانی مثل سایر اختلال‌های روانی به طور کامل شناخته نشده است. بیماری‌های روانی معمولاً چندین علت دارند که گاهی حتا در مسیر درمان شخص هم همه‌ی علت‌ها فهمیده نمی‌شوند. محققان چندین عامل را شناسایی کرده اند که ممکن است در ایجاد این فوبیا نقش داشته باشند:

تجارب تروماتیک یکی از شایع ترین علل آکروفوبیا است. برای مثال، ممکن است فردی پس از تجربه سقوط از ارتفاع یا مشاهده سقوط شخص دیگری دچار آکروفوبیا شود. تجارب آسیب زا می تواند تأثیری ماندگار در ذهن ایجاد کند و فرد را مستعد ابتلا به فوبیا کند.

ممکن است ناخواسته ترس از ارتفاع را به کسی آموزش دهیم. به عنوان مثال، کودکی که می بیند والدینش نسبت به ارتفاع واکنش ترسناکی نشان می دهند، ممکن است خود او هم  از ارتفاع ترس داشته باشند و به طور مشابه، فردی که در یک مکان مرتفع دچار حمله پنیک شده است ممکن است ترسش را بقیه هم بدهد و آن‌ها درگیر اضطراب شوند. با گذشت زمان، این ترس می تواند شدیدتر شود و باعث رفتار اجتنابی شود. اگر کودک شما دچار ترس از ارتفاع است می‌توانید از متخصصین حوزه مشاوره کودک کمک بگیرید.

برخی از محققان بر این باورند که ترس از ارتفاع ممکن است یک سازگاری تکاملی باشد که به اجداد ما کمک کرده تا از موقعیت های خطرناک اجتناب کنند. بر اساس این نظریه، ترس از ارتفاع به انسان های اولیه کمک کند تا از سقوط و سایر خطرات مرتبط با مکان های بلند دوری کنند. اگرچه اثبات این نظریه دشوار است، اما می‌تواند توضیح دهد که چرا بسیاری از مردم ترس از ارتفاع را تجربه می‌کنند.

تحقیقات نشان داده است که ژنتیک هم می‌تواند در ایجاد آکروفوبیا نقش داشته باشد. مطالعاتی در این زمینه ثابت کرده افرادی با سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی شانس بیشتیر برای ابتلا به آکروفوبیا دارند.

عدم تعادل در برخی مواد شیمیایی مغز مانند سروتونین و دوپامین نیز ممکن است منجر به آکروفوبیا شود. این مواد شیمیایی در تنظیم خلق و خو و اضطراب نقش دارند و عدم تعادل در بین آن‌ها توانایی مغز برای پردازش ترس و اضطراب را مختل کند. مشاوره استرس یکی از راه‌ها برای مواجهه با مشکلات اضطراب و استرس است.

درمان فوبیای ارتفاع

با اینکه این عارضه روانی چهره ترسناکی دارد و می‌تواند صدمات جدی‌ای به زندگی فرد وارد کند و ادامه دادن فعالیت‌های روزمره را به شدت مشکل کند اما راه‌هایی هم برای درمان دارد:

درمان شناختی رفتاری (CBT)

نوعی درمان است که بر تغییر الگوهای فکری و رفتارهای منفی تمرکز دارد. CBT اغلب برای درمان اختلالات اضطرابی از جمله آکروفوبیا استفاده می شود. در طول جلسات CBT، یک درمانگر با بیمار کار می کند تا افکار و باورهای منفی در مورد ارتفاع را شناسایی و به چالش بکشد. آنها همچنین مهارت‌های مقابله‌ای را به بیمار آموزش می‌دهند تا به او کمک کند تا هنگام قرار گرفتن در معرض ارتفاع، اضطراب خود را مدیریت کند. نشان داده شده است که CBT در درمان آکروفوبیا بسیار موثر است و اغلب می تواند منجر به بهبود طولانی مدت شود.

مواجهه درمانی

هدف از این درمان قرار دادن تدریجی بیمار ارتفاعات است اما در یک محیط کنترل شده و ایمن. این کار را می‌توان با افزایش تدریجی ارتفاع یا شدت محرک، مانند ایستادن روی نردبان یا بالا رفتن در آسانسور انجام داد. با مواجهه مکرر، پاسخ اضطراب بیمار کاهش می یابد و نسبت به ترس از ارتفاع حساسیت زدایی می شود. مواجهه درمانی اغلب با CBT ترکیب می شود تا اثربخشی درمان را به حداکثر برساند.

درمان واقعیت مجازی

یک درمان نسبتاً جدید برای آکروفوبیا است که نتایج امیدوارکننده‌ای را نشان داده است. با درمان واقعیت مجازی، بیمار در یک محیط مجازی قرار می‌گیرد که ارتفاعات و موقعیت‌های مختلف را شبیه سازی می کند. این به بیمار اجازه می‌دهد تا سناریوهای مختلف را تجربه کند و مهارت های مقابله ای را در یک محیط امن و کنترل شده تمرین کند. نشان داده شده است که درمان واقعیت مجازی در کاهش اضطراب و بهبود عملکرد کلی در بیماران مبتلا به آکروفوبیا موثر است.

داروها همچنین می توان از دارو برای درمان آکروفوبیا استفاده کرد، به ویژه در مواردی که اضطراب بیمار شدید است. داروهای ضد اضطراب، مانند بنزودیازپین ها به کاهش اضطراب و ایجاد آرامش کمک می‌کنند. با این حال، دارو فقط باید تحت راهنمایی پزشک متخصص تجویز شود.

علاوه بر درمان، راه‌هایی وجود دارد که افراد می‌توانند به تنهایی بر ترس خود از ارتفاع غلبه کنند:

• ترس ها و باورهای غیرمنطقی را با یافتن آمار و حقایق واقعی در مورد احتمال واقعی  سقوط از ارتفاع به چالش بکشید.
• خیلی از قرار گرفتن در مکان‌های مرتفع پرهیز نکنید این کار می‌تواند ترس شمار را قوی‌تر کند.
• اگر در سفرهای طولانی با هواپیما هستید، با آوردن کتاب، موسیقی و وسایلی که ذهنتان را فعال و درگیر نگه می‌دارد، حواس خود را پرت کنید.
• در مورد احساسات و ترس های خود با کسی که با شماست صحبت کنید و احساساتتان را پنهان نکنید
• راه هایی برای لذت بردن از مکان های مرتفع پیدا کنید. با دوستان و خاواده‌‌تان به مکان‌های مرتفع بروید، از آن‌ها عکاسی کنید و یا هر فعالیت دیگری که سرگرمتان کند.

 

اختلال اضطراب یک اصطلاح گسترده برای توصیف گروهی از اختلالات روانی است که با احساس مداوم و بیش از حد اضطراب، ترس و نگرانی مشخص می شود. اختلالات اضطرابی می تواند بر افکار، احساسات و رفتار فرد تأثیر بگذارد و باعث ناراحتی و مختل شدن زندگی روزمره شود.

انواع مختلفی از اختلالات اضطرابی وجود دارد، از جمله اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، اختلال هراس، اختلال اضطراب اجتماعی، فوبیاهای خاص و اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD). هر یک از این انواع نشانه‌ها و معیارهای تشخیصی خاص خود را دارد، اما همه آنها شامل اضطراب بیش از حد و مداوم هستند که زندگی فرد را فلج می‌کنند.