سوگ چیست و راهکارهای درمان آن
سوگ، یکی از بدیهی ترین واکنش های بشر به اتفاقات تلخ زندگی است. هیچ انسانی روی زمین وجود ندارد که بتواند ادعا کند، سوگواری را تجربه نکرده است. متاسفانه در زندگی انسان اتفاقات گوناگونی وجود دارد که باعث می شود سوگوار شود. این اتفاقات می تواند شامل مرگ یک عزیز یا از دست دادن یک سمت مهم کاری باشد.
دوره سوگ برای هر فردی متفاوت است. اما تاثیرات آن تقریبا میان همه افراد یکسان است. اگر تا به حال چیزی در مورد اختلال سوگ نشنیده اید، باید بدانید این اختلال در صورتی ایجاد می شود که فرد بعد از تجربه یک ماجرای تلخ به زندگی عادی خود برنگردد. در این مقاله قصد داریم درباره اختلال سوگ، روش های درمان و مقابله با آن صحبت کنیم.
سوگ چیست؟
سوگ یا سوگواری واکنش طبیعی است که انسان ها بعد از یک اتفاق تلخ مانند از دست دادن عزیزانشان به آن دچار می شوند. از دیگر عواملی که افراد بعد از آن دچار سوگ می شوند می توان به طلاق و جدایی، از دست دادن شغل، از دست دادن عضوی از بدن، سوختگی، بروز یک بیماری لاعلاج و غیره اشاره کرد. سوگواری با علائم دیگری مانند اندوه فراوان، انکار، خشم، بی حسی و شوک همراه است. گاهی شدت این اختلال به قدری است که افراد در انجام کارهای روزمره خود نیز عاجز می شوند. دوره سوگ برای هر فردی متفاوت است با این حال تا یکسال نیز می تواند ادامه داشته باشد.
انواع سوگ
- سوگ پیش بین
- سوگ شدید
- سوگ مرضی یا نابهنجار
- سوگ بهنجار
سوگ جمعی
سوگ جمعی زمانی اتفاق میفتد که یک جامعه بزرگ برای اتفاقی تلخ سوگوار باشند. برای مثال جنگ یا زلزله شدید می تواند همه افراد یک جامعه را سوگوار کند.
مراحل سوگ
سوگواری دارای 5 مرحله اصلی و متفاوت است. بروز این مراحل در حالات روحی هر فردی متفاوت است. برای مثال ممکن است یک فرد تمام مراحل سوگ را تجربه کند، اما فردی دیگر تنها دو مرحله از آن را پشت سر بگذارد. اما به صورت کلی این مراحل برای تمامی افراد سوگوار یکسان است. مراحل اختلال سوگ عبارت اند از:
- شوک و انکار
اولین واکنش هر فرد نسبت به یک فقدان، شوک و انکار است. درواقع مدتی زمان می برد تا فرد واقعیت را بپذیرد. - خشم
مرحله بعد از انکار خشم است. در این مرحله فرد دائما خشمگین است و هیجانات را با شکایت از خود، دیگران و جهان هستی تخلیه می کند. - چانه زنی
در این مرحله فرد سعی دارد از مشکل ایجاد شده نجات پیدا کند، از این رو دست به هرکاری می زند. - افسردگی
در مرحله چهارم هیجانات فرد فروکش کرده و دچار افسردگی می شود. احساس غالب افراد در این مرحله، پوچی، بی حوصلگی، منفی بافی و موارد دیگری از این دست است. - در مرحله آخر فرد می تواند کم کم با مشکل ایجاد شده روبرو شده و آن را بپزیرد. البته لازم است افراد برای رسیدن به مرحله پذیرش اقدامات سازنده مانند مراجعه به یک روانشناس را انجام دهند تا در نهایت به زندگی عادی برگردند.
*متاسفانه بعضی از افراد نمی توانند با مشکل ایجاد شده کنار بیایند و در نتیجه سوگواری طبیعی آن ها به یک اختلال پیچیده تبدیل شود. حتی بعضی از افراد بعد از یک اتفاق تلخ تا همیشه افسرده باقی می مانند و ممکن است هرگز درمان نشوند.
علائم سوگ
- دور شدن از خاطرات فقدانی که تحمل کرده اند.
- در صورتی که عزیزی را از دست داده باشند، مایلند جان خود را از دست بدهند تا به او برسند.
- بی خوابی
- کاهش میل جنسی
- بی حسی
- کرختی
- درد روانی شدید
- بی اعتمادی نسبت به دیگران
- بی علاقگی نسبت به آینده
- مقصر دانستن خود در فقدان ایجاد شده
- پذیرفتن حادثه رخ داده
- بی میل شدن برای ادامه زندگی
- دائما در حال فکر کردن به موضوع پیش آمده هستند.
- نمی توانند با واقعیت کنار بیایند.
- نمی توانند تمرکز کنند.
- کاملا تحریک پذیر می شوند.
- دچار فوبیای خاص می شوند.
- دچار اضطراب اجتماعی شدید می شوند.
- تنش عضلانی شدیدی را تجربه می کنند.
- همیشه نگران و بی قرارند.
- به انزوا و تنهایی تمایل دارند.
- از هیچ چیزی لذت نمی برند.
دلایل اختلال سوگ
به صورت دقیق نمی توان دلیلی برای بروز سوگ افراد بعد از تجربه یک اتفاق تلخ بیان کرد. اما بدیهی است که سوگ نتیجه هیجانات پذیرفته نشده در بدن است. درواقع زمانی که یک فرد، اتفاق بسیار تلخی مانند مرگ یک عزیز را تجربه می کند، نمی تواند با موضوع کنار بیاید و این مرگ بپذیرد در نتیجه دچار سوگواری می شود. از طرفی محیط زندگی ما، هیجاناتی مانند غم و اندوه را به رسمیت نمی شناسد و همین موضوع باعث تشدید سوگواری در فرد می شود.
عوارض اختلال سوگ
اختلال سوگواری در شدیدترین حالت عوارض زیادی در پی دارد. از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افکار یا رفتارهای خودکشی
- افسردگی
- اختلالات خواب قابل توجه
- اضطراب، از جمله PTSD
- مصرف الکل، نیکوتین یا سوء مصرف مواد
- مشکلات طولانی مدت در زندگی روزمره، روابط یا فعالیت های کاری
- افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های جسمی، مانند بیماری قلبی، سرطان یا فشار خون بالا
جلوگیری از سوگ
همانطور که پیش از این گفتیم ادامه دار شدن سوگواری فرد در بلند مدت او را دچار اختلال سوگ می کند. حال می خواهیم راه های جلوگیری از این اختلال را برایتان ذکر کنیم.
- مهم ترین نکته این است که مشکل خود را بپذیریم. هیچ کسی از شما توقع ندارد که در همان ابتدا فردی قوی باشید و با مشکلات ایجاد شده کنار بیایید. پس درد خود را به رسمیت بشناسید و برای آن سوگواری کنید.
- درباره غم و اندوه خود با فردی قابل اعتماد صحبت کنید. با صحبت کردن درباه غم خود می توانید از شدت درد آن بکاهید. به خصوص اگر برای صحبت فرد عاقلی مانند یک مشاور را انتخاب کنید.
- حتما خدمات مشاوره را در برنامه خود قرار دهید. با مشاوره می توانید تمام احساسات خود در شرایط فعلی را به درستی ابزار کنید و بهترین راهکارها را برای رد شدن از این سوگ به کار بگیرید.
پیشگیری از اختلال سوگ
سوگواری بعد از یک واقعه تلخ رفتاری طبیعی است. اما ادامه دار شدن این سوگ می تواند منجر به یک اختلال شدید شود. برای این که بتوانید از بروز اختلالات سوگ پیشگیری کنید، راه های زیر را به کار ببندید.
- در مراسم عزاداری تمامی هیجانات خود را تخلیه کنید.
- در ابتدای بروز اتفاق تلخ، تنها نمانید.
- احساسات خود را سرکوب نکنید و آن ها را بیان کنید.
- احساس گناه را از خود دور کنید.
- افکار منفی خود را کنترل کنید.
- به خود یادآوری کنید که حتی بعد از این اتفاق تلخ نیز زندگی ادامه دارد. پس نباید تا همیشه زندگی را برای خود و اطرافیانتان، زهر کنید.
- برای خود برنامه سفری جذاب تدارک ببینید.
- به تغذیه خود برسید.
- برای تغییر حال و هوای خود در مهمانی های خانوادگی و دوستان شرکت کنید.
- زندگی معمولی خود (مانند تحصیل، کار کردن، ورزش یا غیره) را از سر بگیرید.
- به سمت کارهایی که موجب لذت روحی واقعی می شود، بروید. مثلا انجام کارهای خیر یکی از همین کارها است.
سوگواری تا کی ادامه دارد؟
به صورت کلی نمی توان زمان دقیقی برای سوگواری اعلام کرد. زیرا شرایط روانی هر فردی با دیگری متفاوت است. اما طبق نظر روانشناسان دوره سوگ در حالت معمول 6 ماه است. البته بعضی از افراد تا یکسال و بیش از آن نیز در این دوره باقی می مانند که در آن صورت باید به روانشناس مراجعه کنند.
ارتباط سوگ و اضطراب
سوگواری و اضطراب ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند. زیرا همه افرادی که در سوگواری به سر می برند، نوعی از اضطراب شدید را هم تجربه می کنند. هرچند که اضطراب جزو مراحل اصلی سوگ نیست، اما وجود آن کاملا مشخص است. حتی در بسیاری از موارد اگر فرد اتفاق تلخ زندگی خود را نپذیرد، دچار اختلال اضطرابی شدید می شود. از طرفی هم استرس و اضطراب شدید باعث ضعیف شدن بدن و تشدید افسردگی می شود. نکته ای که باید به آن توجه کنید این است که، اضطراب و افسردگی برای همه افرادی که در سوگ به سر می برند، وجود دارد. اما افرادی که دچار اختلال سوگ می شوند، اضطراب را در ابعاد وسیع تری تجربه می کنند.
درمان سوگ
روانشناسان برای درمان سوگ از روش های متفاوتی استفاده می کنند. هدف از تمامی این روش ها نیز، پذیرش اتفاق تلخ و بازگشت به زندگی عادی است. از جمله مهم ترین روش های درمان سوگ شامل موارد زیر است.
درمان سوگ پیچیده
درمان سوگ پیچیده یا همان (CGT)، شامل 16 جلسه روان درمانی است که به افراد کمک می کند به طور طبیعی با اتفاق تلخ رخ داده، کنار بیایند. فرض اساسی این روش درمانی این است:«سوگ یک اتفاق جهانی در زندگی است و غم و اندوه پاسخ ذاتی انسان به سوگ هستند»
روانشناسان برای درمان بیماران به روش (CGT) بر دو موضوع تمرکز می کنند.
- بازیابی عملکرد مؤثر با ایجاد شور و شوق برای آینده
- کمک به بیماران در فکر کردن به مرگ بدون برانگیختن احساسات شدید خشم، گناه یا اضطراب
روش درمانی (CGT)، 7 جز اصلی شامل موارد زیر دارند.
- درک غم و اندوه
- مدیریت استرس و احساسات دردناک
- فکر کردن به آینده
- تقویت روابط
- گفتن داستان مرگ
- یادگیری زندگی با یادآوری اتفاق تلخ رخ داده
درمان شناختی رفتاری (CBT)
(CBT) یا همان درمان شناختی رفتاری، رویکردی است که بر احساسات و رفتارهای بیمار تمرکز دارد. این روش درمانی، تکنیک های خاصی دارد که به واسطه آن ها افراد می توانند به پذیرش برسند. همچنین این تکنیک به اصلاح ارزیابی‌های ناسازگار مرتبط با غم و اندوه و کاهش رفتارهای اجتنابی نیز کمک می کند.
چهار روش درمان اصلی رویکرد (CBT) شامل موارد زیر می شود:
- آموزش روانی در مورد فرآیندهای سوگ طبیعی و طولانی مدت
- قرار گرفتن در معرض دردناک ترین جنبه های از دست دادن
- بازسازی شناختی از دست دادن برای ایجاد امکان تغییر
- فعال سازی رفتاری اصلاح شده برای سوگ، برای کمک به بیماران برای شرکت مجدد در فعالیت های معنادار قبلی
*این روش درمان به دو صورت گروهی و فردی و در طی 12 جلسه به افراد ارائه می شود.
درمان اختلال سوگ در کودکان
شاید جالب باشد برایتان که بدانید، اختلال سوگ در کودکان نیز بروز می کند. به ویژه زمانی که کودک مراقب اصلی خود را از دست بدهد، واکنش سوگ را از خود نشان می دهد و این موضوع نیز کاملا طبیعی است. نشانه های سوگ کودکان متفاوت است. از جمله آن ها می توان به پس روی رشدی، رفتارهای پرخاشگرانه، اضطراب و غیره اشاره کرد. موضوع دیگر اینکه کودکان فاقد دلبستگی ایمن هستند، از این رو سوگ آن ها می تواند بر رفتارهای بزرگ سالی شان تاثیر مستقیم بگذارد.
روش درمان اختلال سوگ در کودکان نیز همانند روش های درمان بزرگسالان است، با این اختلاف که روانشناسان همه موارد را متناسب با سن، شرایط و فهم کودک به کار می برند. از جمله متداول ترین روش های درمان سوگ کودکان می توان به بازی درمانی، هنر درمانی و روایت درمانی اشاره کرد.
گروه درمانی سوگ
یکی روش های درمان سوگ این است که در گروه افرادی که مشکلی مشابه شما دارند، شرکت کنید. به این طریق راحت تر می توانید با اتفاق تلخ زندگی خود کار بیایید و در کنار آن از تجربیات افراد گوناگون شبیه به خودتان نیز به خوبی استفاده کنید.
در این مقاله سعی کردیم اختلال سوگ و راه های درمان آن را با شما عزیزان به اشتراک بگذاریم. فراموش نکنید، با اینکه سوگواری یک واکنش طبیعی در بدن است، اما همه افراد سوگوار باید با مسئله ایجاد شده کنار بیایند و زندگی دوباره را به خود هدیه دهند.
اگر در دوره سوگ قرار دارید و برای کنار آمدن با مشکل خود نیازمند یک مشاور عالی هستید، همین حالا می توانید وقت خود را برای مشاوره با کارشناسان کلینیک پیروزی رزرو کنید. کارشناسان این مجموعه همیشه آماده خدمت رسانی و کمک به شما عزیزان هستند.
