کودک آزاری ، تعریف و انواع آن

کودک آزاری یکی از بدترین تجربه هایی است که می تواند برای کودکان رخ دهد. تجربه کودک آزاری پیامدهای بسیار بدی بر روان و حال کودکان دارد و حتی در بسیاری از مواقع موجب بروز اختلال های شدید در آن ها می شود. متاسفانه خانواده ها نیز اطلاعات درستی درباره این موضوع ندارند. از این قصد داریم در ادامه به صورت مفصل درباره موضوع کودک آزاری و انواع و پیامدهای آن بر کودک صحبت کنیم.

تاریخچه کودک آزاری

اولین بار در سال 1874 بعد از شهرت داستان غم انگیز مری آلن (این فرد خشونت های زیادی توسط والدین خود تجربه کرده بود) انجمنی مخصوص برای جلوگیری از ظلم کردن نسبت به کودکان تشکیل شد. بعدها یعنی حدود 100 سال بعد قانونی به تصویب رسید که در آن مسئله حقوقی مربوط به کودک آزاری تعریف و لازم الجرا شده بود.

جالب است بدانید در سال 1999، 40 میلیون از کودکان در سراسر دنیا مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند. به صورت کلی از قرن بیستم به بعد توجه بیشتری به کودکان می شد و در این قرن بسیاری از مراکز و انجمن های مخصوص کودکان تاسیس شد. هرچند که هنوز که هنوز است حقوق کودکان به درستی رعایت نمی شود و در بسیاری از مکان های دنیا، کودکان مورد آزار و اذیت قرار می گیرند. این موضوع همیشه وجود داشته اما تنها چندین سال است که به طور اختصاصی به آن پرداخته می شود.

کودک آزاری چیست؟

کودک آزاری شامل هرنوع آزار و اذیت جسمی یا روانی کودکان است. تفاوتی نمی کند کودکان توسط چه فردی (والدین یا افراد دیگر) یا چگونه آذیت شوند (برای مثال با گرسنگی دادن یا تنبیه بدنی) در هر حال این اتفاق به معنی کودک آزاری است. بعضی از افراد تصور می کنند کودک آزاری به معنی تجاوز به کودک است در حالی که تمامی ازارهای روحی و جسمی وارد شده به کودکان شامل این معنی می شود.

تعریف سازمان جهانی از اذیت کردن کودکان نیز به این صورت است.

(اسیب ها یا تهدیدهایی که توسط والدین یا نزدیکان، سلامت جسم و روان کودک را به خطر بیندازد، کودک آزاری نامیده می شود)

انواع کودک آزاری

طبق گفته سازمان جهانی بهداشت، کودک آزاری به 4 نوع مختلف تقسیم می شود.

 آزار عاطفی

سوء استفاده عاطفی یا روانشناختی، روان کودکان را مورد هدف قرار می دهد. رفتارهایی مانند انتقاد مداوم از کودک، ایجاد احساس گناه در او، مسخره کردن، ایجاد وحشت و غیره به معنی آزار عاطفی کودک است. نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید این است انواع دیگر کودک آزاری که در ادامه از آن ها نام می بریم نیز در دسته آزارهای عاطفی قرار می گیرند، زیرا در هر حال روان کودک را نابود می کنند. متاسفانه آزارهای روانی کودکان در سنین بزرگسالی به اختلالاتی بزرگ تبدیل می شود.

آزارهای عاطفی خود به دو دسته زیر تقسیم می شود.

آزارهای مستقیم یا فعالانه

این نوع آزار عاطفی شامل رفتارهایی مانند مسخره کردن کودک، رفتارهای توهین آمیز، ایجاد احساس گناه در کودک، مقایسه کردن کودک با دیگران، و غیره است.

آزار غیر مستقیم یا غیرفعالانه

زمانی که والدین از روی غفلت و بی توجهی به نیازهای عاطفی و روانی کودک که برای رشد او لازم است، توجه نکنند؛ کودک دچار آزار عاطفی غیر مستقیم می شود.

پنج خصوصیت مهم کودکانی که دچار آزار و اذیت عاطفی قرار گرفته اند، عبارت است از: منزوی و خجالتی بودن، طرد شدگی، وحشت زده بودن، فراهم بودن زمینه انحراف، مورد بی توجهی قرار گرفتن.

آزارهای جسمی

آزارهای جسمی شامل تمام رفتارهای فیزیکی است که منجر به آسیب فیزیکی کودک می شود. برای مثال هر نوع تنبیه بدنی شدید یا خفیف، تهدید به تنبیه بدنی فیزیکی، مانند کتک زدن، پرت کردن اشیاء به سمت کودک، شکستن استخوان، بریدگی، کبودی و غیره شامل این نوع کودک آزاری می شود.

آزارهای جسمی وارد شده به کودکان نیز به دو دسته تقسیم می شود.

آزار جسمی خفیف

این نوع آزار کودکان از نظر افراد یک نوع شیوه تربیتی است و جزو کودک آزاری محسوب نمی شود. رفتارهایی مانند سیلی زدن، مشت زدن، نیشگون گرفتن و غیره جزو ازارهای جسمی خفیف هستند.

آزار جسمی شدید

آزارهای جسمی شدید نیز شامل هرنوع اسیب و تنبیه جدی است که صدماتی سخت به کودک وارد می کند. برای مثال  رفتارهایی مانند پارگی پوست، شکستگی، خون مردگی و غیره جزو این نوع کودکی آزاری محسوب می شود.

آزار جنسی

آزار جنسی به معنی استفاده از کودک برای تحریک جنسی افراد بزرگسال است. متاسفانه در این آزار، بزرگسالان و در غالب موارد نزدیکان کودک او را مجبور به انجام رفتارهای جنسی می کنند. برای مثال اندام خصوصی او را تحریک می کنند یا از او برای تماس جنسی مقعدی و دهانی، سوء استفاده می کنند. به صورت کلی رفتارهایی از قبیل لمس و نوازش جنسی کودک، تماس جنسی دهانی یا مقعدی و تناسلی، عورت نمایی، تماشای فیلم های مستهجن، تعرض جنسی، زنا با محارم، خودفروشی کودکان و غیره جزو کودک آزاری جنسی محسوب می شود. مشکل بزرگ اینجاست که این نوع آزار جنسی به دلایل ابرو و دیدگاه بد جوامع هیچگاه برملا نمی شود و کودک مجبور است سال های سال، آزارهای سختی ببیند. مهم ترین عواقب آزارو اذیت های جنسی کودکان عبارت است از:

• اختلالات رفتاری
• شب ادراری
• افکار خودکشی
• افت تحصیلی
• پرخاشگری
• افسردگی
• اضطراب
• بزهکاری
• ترس از ازدواج
• حس انتقام در فرد قربانی
• احساس بی ارزشی
• احساس گناه شدید

غفلت

غفلت یکی از رایج ترین انواع کودک آزاری است. این آزار کودکان کاملا سهوی و از روی غفلت والدین یا نزدیکان رخ می دهد. غفلت شامل موارد زیر می شود.

• غفلت جسمی (در این غفلت نیازهای ضروری کودک مانند لباس، غذا و سرپناه نادیده گرفته می شود. رها کردن کودکان یا بیرون انداختن آن ها از خانه نیز غفلت است)
• غفلت عاطفی (در این غفلت، نیازهای عاطفی کودک برآورده نمی شود)
• غفلت پزشکی (در غفلت پزشکی نیازهای درمانی و بهداشتی کودکان نادیده گرفته می شود)
• غفلت تحصیلی (این غفلت شامل رفتارهایی از قبیل عدم شرکت در جلسات اولیا مدرسه کودک، عدم توجه به نمرات درسی کودک، عدم ثبت نام کودک در مدرسه و غیره است)

پیامدهای کودک آزاری

متاسفانه آزار و اذیت کودکان پیامدهای بسیار بدی به همراه دارد. از جمله این پیامدها می توان به موارد زیر اشاره کرد.

پیامدهای روانی

• پرخاشگری
• اختلال رشد
• گوشه گیری
• شب ادراری
• تمایب به آزار جنسی دیگران
• تمایل به آسیب زدن به خود
• تمایل به آزار جسمی دیگران
• ترس از دیدن جنس مخالف
• عدم پذیرش بلوغ در کودک
• خودزنی
• اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی
• ضعف در روابط اجتماعی و کار گروهی
• ظاهر ناراحت، نگران و عدم اعتماد به نفس
• عدم رجوع کودک به خانواده (در هنگام نیاز به تضمین و پشتیبانی)
• ترس از والدین و یا دیگر بزرگسالان (کودک در برخورد با والدین خود نگران است)
• اجتناب از برقراری رابطه جسمی و پاسخ‌دهی
• مشکلات مربوط به خواب
• گرسنگی و تشنگی مفرد
• وجود ترس‌های غیرمعمول (فوبیا)
• فرار از خانه و مشغول شدن به بزهکاری
• دانش جنسی دقیق و جزیی نامناسب با رده سنی
• رفتار منفعلانه (جلوگیری از رویارویی با دیگران و سازگاری بیش از حد)
• اقدام به خودکشی
• لکنت زبان
• بروز رفتار تحریک‌آمیز نامناسب با سن کودک
• حس آلوده بودن و آسیب دیده بودن

پیامدهای جسمی

• چشم های خسته و خواب آلود
• بی انرژی و خسته بودن کودک
• ظاهر رنگ پریده و بروز نشانه های اختلال تنش عضلانی
• بی انرژی و خسته بودن کودک
• سو تغذیه
• انواع مریضی و زخم های بهبود نیافته
• نقص عضو
• توقف رشد
• کبودی یا تغییر رنگ پوست
• خراشیدگی
• جراحت
• اختلال در رشد
• انواع سوختگی

پیامدهای سوءاستفاده جنسی از کودکان

• افزایش و یا کاهش وزن شدید در مدت زمان محدود
• بهداشت فردی ضعیف
• بارداری، به خصوص در سنین اولیه نوجوانی
• بلوغ زودرس و غافلگیر کننده
• احساس درد در هنگام دفع ادرار و مدفوع
• احساس سختی و یا درد در حین نشست و برخواست
• لباس زیر آغشته به خون و یا پاره شده
• درد در نواحی سینه، باسن، زیر شکم، ران ‌ها، ناحیه تناسلی و مقعد
• سردردهای موضعی، درد در ناحیه شکم، و اغراق در هنگام بروز بیماری های ساده‌تر
• بی‌نظمی و اشکال در عادت ماهیانه
• بروز علائم ناشی از عدم کنترل در دفع ادرار و مدفوع
• بروز اختلالات عاطفی
• بروز رفتارهای جدی مرتبط با پریشانی روانی
• وجود علائمی هم‌چون درد، خون‌ریزی و ترشحات زیاد در ناحیه واژن
• ایجاد عفونت ‌های مکرر مربوط به واژن در کودکان زیر ۱۲ سال
• انتقال بیماری ‌های جنسی هم‌چون سوزاک

پیامد آزار نوزادان

• گریه‌ و بی‌قراری بیش از حد نوزاد
• وجود کبودی، زخم و سوختگی در بدن نوزاد
• نوزاد بسیار ساکت و یا بی‌تحرک (احتمال دادن متادون یا مواد مخدر به نوزاد)

علائم کودک آزاری

• بروز انواع مشکلات مانند خواب مانند کابوس های شبانه
• پرخاشگری
• بدخلقی
• گوشه گیری
• اضطراب
• مکیدن انگشت ها
• جویدن ناخن ها
• افسردگی
• ترس از لمس شدن توسط بزرگسالان
• ترس از تنهایی با افراد بزرگسال
• خشم بی دلیل نسبت به والدین
• افت تحصیلی
• نشان دادن رفتارهای جنسی نامتعارف
• ناتوانی در یادگیری
• اختلال های شخصیتی
• احساس گناه
• عدم اعتماد به نفس و عزت نفس

دلایل آزار دادن کودکان چیست؟

کودک آزاری دلایل گوناگونی دارد که در ادامه به معرفی ان ها می پردازیم.

دلایل فرهنگی

افرادی که در طبقات اجتماعی پایین زندگی می کنند، به دلیل عدم اطلاع از شیوه های تربیتی درست، به بچه ها آسیب می زنند.

دلایل خانوادگی

متاسفانه بعضی از خانواده ها هیچ مهارت و اطلاعاتی برای رشد فرزند خود ندارند. آن ها رفتارهای توهین آمیز خود را به نوعی یک روش تربیتی موثر می دانند در صورتی که این رفتارها، به روان کودک آسیب می زند. همچنین ممکن است سواد کمی داشته باشند و یا دائما در حال مشاجره باشند که همه این موارد موجب آزار دیدن کودکان می شود.

دلایل اقتصادی

یکی از رایج ترین دلایل ازار و اذیت کودکان فقر والدین است.

دلایل روانی

والدین و یا نزدیکان کودک که از اختلالات مختلف روانی رنج می برند و دائما او را در معرض صدمات گوناگون قرار می دهند.

چطوری با کودک آزاری مقابله کنیم؟

تنها راه مقابله با کودک آزاری این است که هر نوع ازار و واذیت کودکان را به مراجع مربوطه گزارش دهیم. همچنین با مراکز سرپرستی کودکان تماس بگیریم و آن ها در جریان اتفاق های رخ داده قرار دهیم.

مجازات آزار دادن کودکان چیست؟

قانون ایران نیز در سال 1381 کودک آزاری را جرم اعلام کرده است و برای افرادی که این جرم را مرتکب می شوند مجازاتی سخت در نظر گرفته است.

• هر گونه صدمه و شکنجه جسمی یا روحی کودکان و نادیده گرفتن بهداشت روانی و سلامت و همچنین ممانعت از تحصیل کودکان به صورت عمل ممنوع است و طبق قانون انجام این کار، به سه ماه و یک روز تا شش ماه حبس و یا تا ده میلیون ریال جریمه نقدی محکوم می شود.
• هرگونه بهره کشی از کودکان برای کارهایی مانند قاچاق یا خرید و فروش آن ها ممنوع است و انجام این کار، شش ماه تا یکسال زندان و یا 10 تا 20 میلیون ریال جریمه دارد.
• کلیه موسسات و مراکز سرپرسی و نگهداری کودکان وظیفه دارند به محض دیدن کودک آزاری، آن را گزارش کنند. تخلف در این قانون تا شش ماه زندان و تا 5 میلیون ریال جزای نقدی دارد.

روش های پیشگیری از کودک آزاری

الگوی خوبی برای کودک باشید

فرزند شما در اولین برخوردها شما را الگوی خود قرار می دهد. اگر شما بتوانید در موقعیت های گوناگون رفتار درستی از خود بروز دهید، همچنین در زمان آسیب دیدن از طرف افراد مختلف، برخورد درستی داشته باشید کودک نیز از شما رفتار درست را یاد می گیرد. حتی اگر زمانی مورد آزار و اذیت قرار بگیرد با الگو قرار دادن شما از خود دفاع می کند.

استفاده از خدمات مشاوره کودک

مشاوران کودک به خوبی می توانند شما را در تربیت درست کودکتان راهنمایی کنند. زمانی که با یک مشاور مخصوص کودکان صحبت کنید رفتارهایی را به شما می آموزد که با انجام آن ها، از آزار دیدن فرزندتان توسط افراد دیگر جلوگیری می کنید.

خشم خود را کنترل کنید

شما به عنوان یک والد وظیفه دارید به درستی فرزند خود را تربیت کنید و از هر گونه خشونت کلامی یا بدنی در تربیت او بپرهیزید. شما باید یاد بگیرید در زمان عصبانیت خشم خود را مدیریت کنید و از انجام رفتارهای نامناسب نیز بپرهیزید.

در این مقاله سعی کردیم درباره کودک آزاری، انواع آن و تاثیرات بدی که بر جسم و روان کودکان دارد، صحبت کنیم. اگر برای آموزش درست فرزند خود به یک مشاور نیاز دارید می توانید از کارشناسان کلینیک پیروزی کمک بگیرید. مشاوران این مجموعه علاوه بر مشاوره کودک در زمینه مشاوره خانواده، زوج درمانی، و شغلی و غیره نیز شما را راهنمایی می کنند.  برای رزرو وقت مشاوره کلینیک پیروزی به سایت مراجعه کنید.