پیرومانیا یا اختلال آتش‌افروزی: یک بیماری خطرناک اما قابل درمان

اختلال آتش‌افروزی: وقتی آتش وسوسه‌انگیز می‌شود

جنون آتش‌افروزی یا اختلال پیرومانیا (جنون آتش افروزی) یکی از اختلالات مرتبط با کنترل تکانه است. افرادی که به این اختلال دچار هستند، تمایل شدیدی به ایجاد آتش‌سوزی‌های مکرر و عمدی دارند. این افراد پیش از اقدام به آتش‌افروزی دچار تنش و برانگیختگی عاطفی شده و پس از آن ممکن است احساس لذت و آرامش کنند. تماشای شعله‌های آتش برای آن‌ها هیجان‌انگیز بوده و می‌تواند به نوعی برایشان تسکین‌دهنده باشد.

اختلال آتش‌افروزی چیست؟

اختلال آتش‌افروزی بیمارگون به معنای شروع آتش‌سوزی به‌طور مکرر و عمدی است که هدف خاصی را دنبال می‌کند. افراد مبتلا به این اختلال علاقه‌ای شدید به آتش و وسایل مرتبط با آن دارند. این اختلال با آتش‌سوزی‌های معمولی که به دلایل انتقامی، مالی یا سایر انگیزه‌ها انجام می‌شود، متفاوت است. در آتش‌افروزی بیمارگون، ایجاد حریق به‌صورت بدون برنامه‌ریزی قبلی و تنها به دلیل علاقه به آتش‌سوزی صورت می‌گیرد.

معیارهای اختلال آتش‌افروزی طبق DSM-5

• در جنون آتش افروزی فرد، در طول عمر خود، بیش از یک بار به آتش زدن عمدی و هدفمند اقدام کرده است.
• قبل از آتش زدن، احساس تنش یا برانگیختگی عاطفی (affective arousal) می‌کند.
• عاشق آتش است و به آن علاقه دارد، درباره آن کنجکاو است، یا جذب آتش و شرایط و حواشی موقعیتی آن می‌شود.
• فرد مبتلا به اختلال آتش افروزی به هنگام آتش زدن یا مشاهده پیامدهای آن یا مشارکت در عواقب آتشی که به وجود آورده است، احساس لذت، رضایت یا سبکباری می‌کند.
• آتش زدن به منظور کسب منافع مادی و پول انجام نمی‌شود. نوعی ابزار ایدئولوژی و عقاید اجتماعی-سیاسی نیست. برای پنهان کردن فعالیت‌های جنایی و از بین بردن شواهد انجام نمی‌گیرد. برای نشان دادن خشم یا انتقام نیست. به‌منظور بهتر ساختن شرایط زندگی خود روی نمی‌دهد (مثلاً خانواده‌ای که برای پرداخت قرض‌های خود می‌خواهد از بیمه آتش‌سوزی غرامت بگیرد). در پاسخ به یک دلیریوم یا هالوسینیشن روی نمی‌دهد. پیامد قضاوت ضعیف نیست (مثلاً در اختلال نوروکاتیو عمده، معلولیت ذهنی، سندروم مسمومیت با ماده).
• آتش زدن‌ها را نمی‌توان با اختلال سلوک، یک اپیزود مانیک، یا اختلال شخصیت ضد اجتماعی توضیح داد.

دلیل آتش‌افروزی در این افراد چیست؟

نکته جالب این است که افراد مبتلا به اختلال آتش‌افروزی به‌خاطر منافع مادی، زهر چشم گرفتن و انتقام‌گیری، ابراز خشم یا اعتراض به دلایل سیاسی یا پنهان کردن آثار یک جرم یا جنایت، جلب توجه یا شهرت این کار را انجام نمی‌دهند. حتی به علت اینکه تحت تأثیر مواد مخدر یا توهم‌زا هستند یا هدفی دارند دست به آتش‌افروزی نمی‌زنند. تنها موردی که برای آن‌ها مهم است، خود آتش است. آن‌ها ممکن است برای اینکه به آتش نزدیک باشند، اوقاتی را در مراکز محلی آتش‌نشانی سپری کنند یا حتی آتش‌نشان شوند. همچنین ممکن است برای آتش‌افروختن از قبل تدارک گسترده‌ای ببینند.

محققان متوجه شده‌اند افراد دارای اختلال آتش‌افروزی غالباً (نه همیشه) سابقه‌ای از اختلال مصرف الکل یا اختلال بیش‌فعالی دارند. این اختلال در پسران شایع‌تر از دختران است و در افرادی که مهارت‌های اجتماعی ضعیفی دارند یا دچار اختلال یادگیری شدید هستند بیشتر از افراد عادی مشاهده می‌شود. برخی نیز دلایلی مانند عزت‌نفس پایین و اضطراب را در آن دخیل دانسته‌اند.

معمولاً کودکانی که علاقه زیادی به آتش درست‌کردن دارند، با الگو گرفتن از بزرگسالان دست به این کار می‌زنند. والدینی که مواد آتش‌زا را راحت در اختیار فرزندانشان می‌گذارند. نسبت به آتش‌افروختن و آسیب‌رساندن به دیگران، مثلاً در همین مراسم چهارشنبه‌سوری، تنبیه خاصی در نظر نمی‌گیرند. خیلی سهل‌انگارانه از کنار آن می‌گذرند، ممکن است فرزندانشان را به سمت ابتلا به جنون آتش‌افروزی سوق دهند.

شیوع اختلال آتش‌افروزی

شیوع اختلال آتش‌افروزی (پیرومانیا) در جامعه به‌طور دقیق مشخص نیست. آمار نشان می‌دهد که شیوع آتش‌افروزی در طول زندگی، که یکی از اجزای اصلی پیرومانیاست، در یک نمونه آماری حدود ۱.۱۳ درصد بوده است. با این حال، پیرومانیا به‌عنوان تشخیص اصلی به ندرت مشاهده می‌شود. در یک نمونه آماری از افرادی که به دلیل آتش‌افروزی با سیستم قضایی درگیر شده بودند، تنها ۳.۳ درصد از آن‌ها تمامی معیارهای مربوط به پیرومانیا را داشته‌اند (گنجی، ۱۳۹۳).

درمان اختلال آتش‌افروزی

درمان اختلال پیرومانیا یا همان اختلال آتش‌افروزی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ زیرا این اختلال می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای فرد و اطرافیانش به همراه داشته باشد. بلافاصله پس از تشخیص، شروع درمان ضروری است تا از آسیب‌های احتمالی به اموال، افراد یا حتی تهدیدهای جدی‌تری مانند مرگ جلوگیری شود. به‌ویژه در مواردی که اختلال از دوران کودکی آغاز شده باشد، این روند تا بزرگسالی ادامه می‌یابد و به تنهایی یا از طریق مجازات متوقف نمی‌شود.

در این راستا، درمان‌های علمی و مؤثری مانند درمان رفتاری-شناختی می‌توانند به فرد کمک کنند تا به‌طور دقیق و عمیق احساسات خود را شناسایی و مدیریت نماید. این روش به فرد آموزش می‌دهد که به تنش‌های درونی خود توجه کند، علت‌های بروز اختلال آتش‌افروزی را بشناسد، اثرات منفی آن را درک کند و در نهایت، تکنیک‌های جدیدی برای کنترل و کاهش این احساسات منفی بیاموزد.

از طرفی، مشاوره خانوادگی نیز نقش حیاتی در درمان این اختلال ایفا می‌کند. این فرایند به خانواده‌ها کمک می‌کند تا از ماهیت و پیچیدگی‌های اختلال پیرومانیا آگاه شوند و یاد بگیرند چگونه محیطی امن، حمایتی و سالم در خانه ایجاد کنند که تسهیل‌کننده روند درمان باشد.

کلینیک پیروزی با بهره‌گیری از کادری مجرب و متخصص در زمینه‌های روان‌شناسی و درمان اختلالات رفتاری، به‌عنوان یک مرکز پیشرفته و معتبر، آماده است تا در این مسیر حساس و مهم، همراه شما باشد. این کلینیک با استفاده از روش‌های نوین درمانی و برنامه‌های شخصی‌سازی‌شده، به شما کمک خواهد کرد تا گام‌های مؤثری در بهبود وضعیت روحی و روانی خود بردارید. کلینیک پیروزی با محیطی آرام و حمایتی، می‌تواند به‌عنوان بهترین گزینه برای درمان اختلال پیرومانیا و اختلالات مشابه، راه‌حل‌های مؤثر و نتایج پایدار را برای شما به ارمغان آورد. برای رزرو وقت مشاوره با همکاران ما در ارتباط باشید.

تماس با ما

جمع‌بندی

اختلال آتش‌افروزی بیمارگونه یک اختلال روانی جدی است که نمی‌توان آن را صرفاً یک تفریح یا هیجان‌طلبی ساده دانست. این افراد با رفتارهای غیرقابل‌کنترل خود، می‌توانند تهدیدی جدی برای امنیت خود و دیگران باشند. خسارات جانی و مالی ناشی از این اختلال ممکن است غیرقابل‌جبران باشد، بنابراین نادیده‌گرفتن یا ساده‌انگاری آن می‌تواند پیامدهای خطرناکی در پی داشته باشد.

شناسایی، مدیریت و درمان این اختلال امری ضروری است و نیاز به مداخله تخصصی دارد. پیشگیری و آگاهی‌بخشی در این زمینه می‌تواند مانع بروز فجایع ناگوار شود، چرا که همیشه پیشگیری آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از جبران خسارت است.