فرسودگی شغلی و روش‌های درمان آن

تعریف فرسودگی شغلی

اشتغال نقش بسیار مهمی در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد. علاوه بر تامین نیازهای زندگی، باعث احساس امنیت و هویت مثبت می شود. عوامل گوناگون درونی و بیرونی ممکن است محیط کار و ادامه اشتغال را فعالیتی نامطلوب و طاقت فرسا کنند و ادامه آن را با مشکل جدید مواجه سازند. در این حالت، شاغل دچار فرسودگی می گردد که با علائمی نظیر بی رمقی، دلزدگی از کار، خستگی مفرط و احساس ناتوانی در انجام کار همراه است.

برخی صاحبنظران استرس شغلی را با فرسودگی شغلی یکسان می دانند. در مقابل، پینز و آرون سون فرسودگی را از عواقب مهم استرس قلمداد کرده اند. خستگی ناشی از استرس شغلی در وهله اول توان جسمی را مختل می سازد، در حالی که خستگی حاصل از فرسودگی شغلی باعث کاهش احساسات و انگیزه و تضعیف روحیه ادامه اشتغال می شود. (کوری و همکاران، 1989)

نشانه های فرسوگی شغلی

• بیگانگی نسبت به فعالیت های مرتبط با شغل
• بی علاقگی و بی تفاوتی عمومی
• فرسودگی احساسی مانند احساس پوچی و تهی بودن
• فراموشی
• علائم فیزیکی مانند سردرد و دل درد
• بی خوابی
• بیماری های دوره ای
• افسردگی
• تجربه استرس
• زودرنجی در قبال همکاران، دوستان و اعضای خانواده
• کاهش عملکرد و …

گروه های مستعد فرسودگی شغلی

• مدیران و مسئولین ارشد
• افراد سلطه طلب
• افرادی که سازمان را به عنوان جایگزینی برای زندگی اجتماعی به کار می برند.
• کارکنان فداکار و متعهد به سازمان

فرسودگی شغلی، بیماری اعلام شد!

سازمان جهانی بهداشت، (WHO) فرسودگی شغلی یا کارزدگی را به طور رسمی یک بیماری اعلام کرد. این بیماری از سال 2022 میلادی به طور جهانی به رسمیت شناخته شده و نمونه هایی برای تشخیص، درمان و پوشش دهی علائم فرسودگی شغلی برای ارائه دهندگان خدمات درمانی فراهم شده.

سازمان جهانی بهداشت، فرسودگی شغلی را استرس مزمن محیط کار که به درستی مدیریت نشده است توصیف کرده و سه نشانه زیر را برای آن در نظر گرفته:

1.احساس کمبود انرژی، خستگی و فرسودگی

2. افزایش فاصله روحی با شغل یا احساسات منفی گرایی یا احساس پوچی نسبت به شغل
3. کاهش کارآمدی حرفه ای و شغلی

در فهرست طبقه بندی بین المللی بیماری ها (ICD) به این نکته اشاره شده که فرسودگی شغلی به طور خاص پدیده ای در محیط کاری بوده و نباید برای توصیف تجربیات مشابه در دیگر زمینه های زندگی به کار برده شود.

به گفته مولفان این فهرست، این بیماری با دیگر اختلالات تطبیقی، اختلالاتی که به طور خاص با استرس مرتبط اند، اختلالات مرتبط با اضطراب یا ترس و اختلالات خلقی که همگی طبقه بندی مخصوص به خود را دارند، متمایز است.

استرس و فرسودگی شغلی در روانشناسان تازه کار

مطابق با نظرسنجی های سالانه انجمن روانشناسی آمریکا، در سال های 2021 تا 2023، روانشناسانی که در اوایل و اواسط کارشان هستند، معمولا بیشتر از روانشناسان با تجربه و ارشد استرس را تجربه می کنند. می توان گفت، هر چقدر روانشناسان در شغلشان پیش می روند، استرسشان کمتر می شود. هر ساله بیشتر از یک سوم روانشناسان اعلام می کنند که احساس فرسودگی می کنند. این مورد هشدار می دهد که روانشناسان تازه کار می بایست مسئله خود مراقبتی را جدی بگیرند.

علائم فرسودگی شغلی در روانشناسان

• برخی از تفاسیر را در مراجعان مختلف به دفعات تکرار می کنید.
• در فرایند مشاوره، از فعالیت تخصصی فاصله گرفته و به حاشیه می پردازید.
• در طول جلسه، احساس خستگی می کنید.
• به جای کمک کامل و جامع به مراجعان برای رشد، به آنها یک میانبر معرفی می کنید.
• با مراجعان خود نمی توانید به خوبی همدلی کنید.
• در رابطه با تخصص خود به تحقیق و مطالعه نمی پردازید.
• جلسات را دیرتر شروع می کنید و زودتر از موعد به پایان می رسانید.
• کارهای خلاف اصول اخلاق حرفه ای انجام می دهید.
• دوست دارید مراجعین وقت مشاوره خود را کنسل کنند و …

رهایی از فرسودگی شغلی

فکر می کنید اگر کسی دچار این عارضه شود، راهی برای درمان یا بهبود وجود دارد؟

خوشبختانه پاسخ این سوال مثبت است، شواهد و یافته های جدید علمی حاکی از آن است که امکان بهبود و بازگشت سلامتی برای این دسته از افراد وجود دارد. به منظور رسیدن به آرامش می بایست از میزان فشارهای روانی وارد بر افراد کاسته شود، افراد مبتلا به فرسودگی شغلی مورد حمایت سرپرست واحد محل کار خود، همکاران، دوستان و آشنایان قرار گیرند و این افراد برای خود تفریحات سالم و سرگرمی های خارج از محل کار داشته باشند.

همچنین روانشناسان اجتماعی تغییرات ساختاری را در محل های کار مانند کاهش نسبت میان تعداد کارکنان به مددجویان، کاهش سرعت کار، جلب توجه مسئولین به مشکلات پرسنل و دادن استقلال بیشتر به کارکنان جهت انتخاب برنامه کاری را توصیه کرده اند.

روانشناسان، مشاوران و رواندرمانگران حاضر در کلینیک روانشناسی پیروزی در محدوده شرق تهران، آماده ارائه بهترین خدمات به این دسته از افراد می باشند. گروه روانشناسی پیروزی به کاهش فرسودگی شغلی و بهبود علائم ناشی از این مسئله، کمک می کنند.