اختلال وسواس احتکار چیست و چگونه درمان می‌شود؟

اختلال وسواس احتکار چیست؟

وسواس احتکار یکی از انواع اختلالات روانی است که با ناتوانی فرد در دور ریختن یا جدا شدن از اشیایی که اغلب ارزش واقعی چندانی ندارند، مشخص می ‌شود. این مشکل معمولاً از سنین ۱۱ تا ۱۵ سالگی شروع شده و تا اواسط دهه دوم زندگی به میزان قابل توجهی عملکرد روزانه فرد را مختل می ‌کند. در دهه سوم زندگی، این اختلال به شکل جدی ‌تری ظاهر شده و به یک مشکل بالینی تبدیل می‌ شود. تحقیقات نشان می ‌دهد که این اختلال در مردان بیشتر از زنان شایع است.

افرادی که دچار وسواس احتکار هستند، اغلب وسایل مختلف را جمع ‌آوری می ‌کنند یا نمی ‌توانند آن ‌ها را دور بیندازند، حتی زمانی که این وسایل فضای زندگی ‌شان را به شدت محدود کرده و آن‌ ها را از انجام فعالیت ‌های روزمره‌ ای مانند آشپزی، استراحت یا نظافت باز می‌ دارد. با این حال، تصور دور انداختن حتی بخش کوچکی از این وسایل، اضطراب و استرس شدیدی در آن‌  ها ایجاد می‌کند و همین موضوع مانع از تغییر رفتار آن‌ ها می‌ شود.

علائم وسواس احتکار

اختلال وسواس احتکار معمولاً در دوران نوجوانی تا اوایل بزرگسالی بروز می‌ کند. جمع‌ آوری تعداد زیادی از وسایل، ایجاد شلوغی در محیط زندگی و دشواری در دور ریختن اشیا از نخستین نشانه ‌های این اختلال هستند. دیگر علائم رایج این اختلال شامل موارد زیر است:

• جمع ‌آوری وسایلی که نیازی به آن ‌ها وجود ندارد یا فضای کافی برای نگهداری آن‌ ها در دسترس نیست.
• دشواری در جدا شدن یا دور انداختن وسایل، حتی بدون توجه به ارزش واقعی آن‌ ها.
• احساس نیاز شدید به نگهداری اشیا و نگرانی یا ناراحتی از فکر دور ریختن آن ‌ها.
• شلوغی بیش از حد محیط زندگی، به حدی که فضاهای مختلف خانه عملاً غیرقابل استفاده شوند.
• تمایل به بلاتکلیفی، کمال‌ گرایی، اهمال‌ کاری و مشکلات مرتبط با برنامه‌ ریزی و سازماندهی.
• تجربه حس امنیت با جمع ‌آوری و نگهداری وسایل.
• باور به اینکه این اشیا منحصر‌به ‌فرد هستند و ممکن است در آینده به آن ‌ها نیاز پیدا شود.

از آنجا که علت دقیق ابتلا به وسواس احتکار تاکنون مشخص نشده است، روش ‌های قطعی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. بنابراین، در صورت مشاهده این علائم در خود یا اطرافیان، مراجعه به متخصص روان ‌شناس یا روان ‌پزشک ضروری است. تشخیص به موقع و درمان مناسب می ‌تواند از گسترش تأثیرات منفی این اختلال بر کیفیت زندگی فرد جلوگیری کند.

عوامل خطر و عوامل پیش آگهی وسواس احتکار

عوامل خلق و خویی

ناتوانی در تصمیم گیری یکی از ویژگی های بارز افراد مبتلا به اختلال احتکار و خویشاوندان درجه یک آنها است.

عوامل محیطی

افراد مبتلا به اختلال احتکار معمولا وقتی به گذشته فکر می کنند رویدادهایی استرس آمیز و تروماتیک را به یاد می آورند که قبل از شروع اختلال روی داده اند یا باعث بدتر شدن آن شده اند.

عوامل ژنتیک و فیزیولوژیک

رفتار احتکار در خانواده ها جریان دارد. بیش از 50 درصد افرادی که احتکار می کنند، می گویند که یکی از بستگان آن‌ها نیز احتکار می کند. مطالعات دوقلوها نشان می دهند که تقریبا 50 درصد تفاوت ها در رفتار احتکار قابل انتساب به additive genetic factors است و بقیه به عوامل محیطی غیر مشترک قابل انتساب هستند.

(انجمن روانپزشکی آمریکا، 1401، راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM-5-TR، دکتر مهدی گنجی، جلد یک، ساوالان)

میزان شیوع احتلال احتکار

هرچند به علت مخفی بودن نشانه های این بیماری، اطلاع چندان دقیقی از تعداد مبتلایان در دست نیست اما با توجه به گزارش های موجود در کشورهای مصرفی به خصوص آمریکا و اروپا، 2 تا 6 درصد از کل جمعیت به این بیماری دچار هستند اما شکی نیست که تعداد واقعی این افراد بسیار بیشتر باشد. در مردان بیشتر از زنان می باشد که در افراد مسن 55 تا 94 ساله در مقایسه با افراد 34 تا 44 ساله تقریبا 3 برابر شایع تر است.

دلایل اختلال احتکار

علت دقیق اختلال احتکار هنوز مشخص نشده است اما پژوهش ‌ها نشان می ‌دهند که برخی عوامل می ‌توانند احتمال بروز این مشکل را افزایش دهند. افرادی که تجربه رویداد های ناخوشایند یا آسیب ‌زا دارند، در تصمیم‌ گیری با مشکل مواجه ‌اند یا در خانواده ‌شان سابقه احتکار وجود دارد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلال هستند. همچنین، بیشتر مبتلایان به احتکار با اختلالات اضطرابی یا افسردگی دست‌ و پنجه نرم می‌کنند.

اختلال احتکار معمولاً به ‌عنوان نوعی وسواس فکری-اجباری شناخته می ‌شود، که رابطه نزدیکی با اضطراب دارد. این اختلال به‌ طور مستقیم ناشی از سایر مشکلات روانی یا جسمی نیست.

مطالعات نشان داده ‌اند که یکی از دلایل اصلی گزارش‌ شده توسط مبتلایان به احتکار، جلوگیری از اسراف است که به‌ عنوان رایج ‌ترین توجیه مطرح می‌ شود.

درمان اختلال احتکار

اختلال احتکار یکی از مشکلاتی است که اطلاعات محدودی در مورد علت دقیق بروز آن وجود دارد و به همین دلیل پیشگیری از آن دشوار است. خانواده‌ ها باید نسبت به نشانه‌ های اولیه این اختلال هوشیار باشند و در صورت مشاهده، سریعاً برای درمان اقدام کنند.

این اختلال ممکن است برای مدت طولانی در زندگی فرد باقی بماند اما درمان مناسب می ‌تواند تأثیر قابل توجهی در بهبود کیفیت زندگی بیمار داشته باشد. درمان ‌های مؤثر شامل کمک به بهبود قدرت تصمیم ‌گیری، کاهش استرس، افزایش مهارت‌ های سازمان ‌دهی و توانایی تشخیص بین اشیای ضروری و غیرضروری است. روش‌ هایی مانند رفتار درمانی شناختی و مصرف داروهای ضد افسردگی، به ‌ویژه بازدارنده‌ های بازجذب سروتونین یا ترکیبی از این دو روش، می ‌توانند در درمان اختلال وسواس احتکار بسیار مفید باشند.

اگر یکی از اطرافیان شما با این مشکل روبه ‌رو است، مراجعه به کلینیک روانشناسی پیروزی می‌ تواند گامی مهم در مسیر درمان باشد. به خاطر داشته باشید که تأخیر در درمان، روند بهبود را دشوارتر می ‌کند.

کلام آخر

در این مقاله به بررسی اختلال وسواس احتکار، یکی از انواع مشکلات روانی، پرداخته‌ ایم. همان‌طور که اشاره شد، افراد مبتلا به این اختلال تمایل شدیدی به نگه ‌داری و انباشت وسایل دارند و به آن‌ ها وابستگی عاطفی پیدا می‌ کنند. در صورتی که کسی بخواهد آن ‌ها را از وسایلشان جدا کند، دچار استرس و اضطراب شدیدی می ‌شوند که می ‌تواند بر سلامت جسم و روان آن‌ ها تأثیر منفی بگذارد.

در پایان، اگر احساس می ‌کنید دچار وسواس احتکار هستید، توصیه می ‌کنیم به روانپزشک یا درمانگر مراجعه کنید تا از طریق دارودرمانی یا راهکارهای درمانی مناسب، به کاهش علائم این اختلال کمک کنند. این متخصصان به شما کمک می‌ کنند استرس و اضطراب ناشی از این مشکل را مدیریت کرده و کنترل بیشتری بر رفتار خود داشته باشید.

علاوه بر مراجعه به متخصصان، تلاش کنید تغییراتی در سبک زندگی و رفتارهای خود ایجاد کنید تا روند درمان سریع ‌تر پیش برود. برای دریافت خدمات مشاوره و درمان می‌ توانید به کلینیک پیروزی نیز مراجعه کنید، جایی که متخصصان حرفه ‌ای آماده کمک به شما در مدیریت و درمان این اختلال هستند.