رابطه سمی یا رابطه تاکسیک چیست؟ علائم و نشانه های آن
گاهی ممکن است که افراد به شکل ناخواسته وارد رابطه‌هایی شوند که به مرور زمان تبدیل به رابطه سمی یا تاکسیک شود. معمولاً هر رابطه‌ای با فراز و نشیب‌هایی همراه است و در روابط طبیعی دو طرف به یک اندازه برای حفظ و دوام آن تلاش می‌کنند. احساس‌هایی که دو طرف در آن تجربه می‌کنند، بسیار پویا و زنده است. در رابطه‌هایی که به شکل سالم دنبال می‌شوند، احساس آرامش در بین طرفین حاکم است و هر یک از آن‌ها برای موفقیت و پیشرفت دیگری گام بر می‌دارد و هم دیگر را در جهت رشد و شکوفایی بیشتر و بهتر همراهی می‌کنند.
زمانی که یکی از طرفین دارای ویژگی‌های آسیب‌زننده باشد، این ارتباط ممکن است که شکل دیگری به خود بگیرد که به آن روابط سمی یا رابطه تاکسیک گفته می‌شود. در این رابطه‌ها عموماً طرف مقابل از نظر احساسی، روانی و شخصیتی دچار مشکل می‌شود. ذکر این نکته ضروری است که روابط سمی تنها به روابط عاشقانه محدود نمی‌شود و می‌تواند در روابط خانوادگی، دوستانه و کاری نیز تجربه شود.
یک رابط سالم باید باعث خوشحالی و بهتر شدن حال شما شود، درحالی‌که در روابط سمی به این شکل نیست. از نشانه‌های اصلی این‌گونه از رابطه‌ها خشونت، سوءاستفاده و بدرفتاری‌هایی است که هرکدام از طرفین نسبت به دیگری روا می‌دارد. اگر این روابط مدیریت نشود می‌تواند بسیار استرس‌زا باشد و فرد را دچار مشکلات بسیار فردی و اجتماعی کند. شناسایی و تشخیص این‌گونه از روابط کار آسانی نیست. ما در این مطلب سعی داریم که شما را با ویژگی‌های یک رابطه سمی یا تاکسیک آشنا کنیم و علائم و نشانه‌های آن را شرح دهیم.
ویژگی‌های رابطه سمی یا رابطه تاکسیک چیست؟
در تعریف رابطه سمی یا تاکسیک باید بگوییم که در این نوع از رابطه یکی از طرفین یا هردوی آن‌ها احساس ناخوشایندی را تجربه می‌کند. فضای آزاردهنده و ناامید کننده‌ای بین آن‌ها حاکم است. در یک رابطه سمی، مهم‌ترین اصل یک رابطه که شادی و احساس خوشایند است، بین افراد وجود ندارد و حتی آن‌ها پس از گذراندن وقت با همدیگر نیز به‌طور مداوم احساس خستگی یا ناراحتی می‌کنند و نشانی از همدلی عاطفی بین آن‌ها وجود ندارد و این نشان می‌دهد که روابط آن‌ها نیازمند تغییر است.
در این شرایط رابطه باهم دیگر برای آن‌ها لذت‌بخش نیست و اگر شما همچنان به همسر و یا شریک عاطفی خود علاقه‌مند هستید باید به فکر تغییراتی در رابطه خود باشید؛ زیرا در این مرحله شدت احساس‌های منفی در بین افراد به حدی زیاد است که ممکن است دیدن آن‌ها نه‌تنها برای هر یک از طرفین لذت‌بخش نباشد بلکه ترس و دلهره‌ای را از رودررویی باهم به همراه داشته باشد. یک رابطه سمی رابطه‌ای ناسالم و آسیب‌زا است و در آن طرف مقابل با رفتارهایی باعث می‌شود احساس ناراحتی کنید.
این رفتارها می‌تواند شامل بی‌احترامی، رفتارهای کنترل کننده یا عدم پشتیبانی از طرف فرد باشد. در روابط سمی افراد به‌صورت خواه و یا نا خواه رابطه با دوستان و اطرافیان خود را محدود می‌کنند. آن‌ها احساس‌هایی مانند اسارت و دربند بودن را تجربه می‌کنند و به فرار از این بحران می‌اندیشند. برخی از افراد به‌ویژه افراد مبتلا به بیماری‌های روانی، مانند اختلال دوقطبی، افسردگی عمده یا حتی تمایلات افسردگی، ممکن است به‌ویژه مستعد روابط سمی باشند؛ زیرا در حال حاضر نسبت به احساسات منفی حساس هستند.
آشنایی بیشتر: مشاوره افسردگی چیست؟ علائم و راهکارها
علائم و نشانه‌های یک رابطه سمی یا تاکسیک چیست؟
چگونه می‌توانیم بین یک رابطه عادی و یک رابطه سمی تفاوت قائل شویم؟ در اینجا چند نشانه رایج از روابط سمی وجود دارد که برای شما بیان می‌کنیم.
1- شما در این رابطه احساس امنیت و آرامش نمی‌کنید.
احساس امنیت و آرامش مهم‌ترین دستاوردی است که یک رابطه عاطفی می‌تواند داشته باشد، ولی در روابطی که به شکل سمی یا تاکسیک دنبال می‌شوند اولین نشانه عدم احساس امنیت در این رابطه است. در اینجا منظور از امنیت تنها مصداق فیزیکی آن نیست، بلکه احساس امنیت عاطفی را نیز شامل می‌ششد. باید در این رابطه در نظر داشته باشید که آیا شما می‌توانید افکار و احساسات خود را آشکارا با این شخص در میان بگذارید؟ آیا او به شما اهمیت می‌دهد و زمانی را برای شما اختصاص می‌دهد؟ یا احساس می‌کنید که همیشه در حال تغییر دادن خود هستید تا به شکل دلخواه او دربیایید. آیا از اینکه کاملاً صادق باشید واهمه دارید یا از بروز افکار خود ابایی ندارید.
در یک رابطه سمی شریک یا پارتنر شما هیچ تمایل و احساسی برای دیدن موفقیت‌های شما ندارد. شما را حمایت و تشویق نمی‌کند و در هیچ شرایطی نمی‌توانید روی کمک او حساب کنید. حالا این کمک می‌کند مادی یا معنوی باشد. او حتی از حضور در کنار شما نیز ابا دارد و نیازها و خواسته‌های خود را در اولویت قرار می‌دهد. زمانی که باهم وقت می‌گذرانید نیز حس مثبتی ندارید و احساس می‌کنید که از خواسته‌ها و علایق شما حمایت نمی‌شود و حتی اطمینان خاطر از ادامه رابطه به شما داده نمی‌شود.
اگر یک رابطه به شکل سالم دنبال شود، شما می‌توانید باهم گفتگو کنید و مسائل مختلف را باهم در میان بگذارید. حتی شما می‌توانید در مورد افراد و موضوعاتی که به شما آسیب‌زده یا شما را ناراحت کرده است، صحبت کنید. در رابطه سالم شما کاملاً دیده شده و دوست داشته می‌شوید، درحالی‌که در روابط سمی این موضوع امکان‌پذیر نیست و افراد هیچ حمایتی از هم ندارند.
اگر بخواهیم به‌طور واضح آن را توضیح دهیم، در بیشتر موارد، شما ممکن است که عمیق‌ترین احساسات و نیازهای خود را با یک دوست مورد اعتماد خود در میان بگذارید، ولی با پارتنر یا همسرتان نتوانید آن را در میان بگذارید. شما احساس می‌کنید که موردحمایت قرار نگرفته‌اید، مورد سوءاستفاده قرارگرفته‌اید و تحقیر شده‌اید و به هیچ یک از نیازهای شما در این رابطه توجه نشده است. زوج‌هایی که رابطه خودشان را نیازمند ترمیم می‌دانند می‌توانند به متخصصین حوزه زوج درمانی مراجعه کنند.
2- ارتباط خوبی باهم ندارید و اصلاً رابطه‌ای دوسویه وجود ندارد.
ارتباط خوب را می‌توان ضربان قلب هر رابطه دانست که نیاز به مراقبت دارد و در تداوم یک رابطه نقش مهمی را دارد. ارتباط خوب و قوی به شکلی است که شما بتوانید به‌راحتی با همدیگر گفتگو کنید و بتوانید انتظارات و خواسته‌های خود را در رابطه مطرح کنید و در صورت برآورده نشدن آن‌ها فرد دچار ناامیدی عظیمی خواهد شد. البته رابطه خوب به این معنی نیست که همه‌چیز به‌طور جادویی درست می‌شود. ممکن است که در یک رابطه سالم نیز اتفاقات و گفتگوهای تلخ و دردناکی نیز وجود داشته باشد. ولی در نهایت این گفتگوها به پویایی رابطه منجر می‌شود. در روابط سمی یا روابط تاکسیک گفتگوها نیز به شکل طعنه‌آمیز یا انتقادی یا تحقیر کننده دنبال می‌شود.
3- احساس می‌کنید مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌اید.
بی‌توجهی به شخصیت و احساسات یک نفر می‌تواند بدترین تأثیر را بر روحیه او بگذارد. یکی دیگر از نشانه‌هایی که برای روابط سمی وجود دارد، حس بی‌توجهی و نادیده گرفته شدن توسط طرف مقابل است. این بی‌توجهی به هر شکلی می‌تواند ظاهر شود. از نادیده گرفتن احساسات گرفته تا بی‌توجهی به برآورده کردن نیازهای اساسی می‌تواند روابط شما با همسر یا پارتنر تان را تحت تأثیر قرار دهد. اگر در رابطه‌ای قرار دارید که به نیازها و احساس‌های شما ارزشی داده نمی‌شود، به‌احتمال زیاد درگیر یک رابطه سمی شده‌اید و در آن مورد استثمار قرار گرفته‌اید.
4- احساس می‌کنید خود را گم کرده‌اید.
افراد سمی تمایل دارند که افراد را جذب کنند، دست‌کاری کنند و به‌گونه‌ای شکل دهند که بر اساس برنامه‌های خود پیش بروند . برنامه‌ها و علایق آن‌ها بر این رابطه غالب است. اغلب متوجه می‌شوید که کارهایی را انجام می‌دهید که نمی‌خواهید انجام دهید، فقط برای راضی کردن آن‌ها – نقض ارزش‌های اصلی‌تان، رفتن به مکان‌هایی که باعث ناراحتی شما می‌شود، یا وقت‌گذرانی با افرادی که هشدارهای اضطراب شما را به صدا درمی‌آورند، از نشانه‌های اصلی است که شما در روابط سمی یا روابط تاکسیک قرار گرفته‌اید.
اگر درگیر رابطه‌ای هستید این نکته را هرگز فراموش نکنید، شما قدرت را در دست دارید. تشخیص این الگوها و تعیین مرزهای سالم به شما بستگی دارد – نه شریک زندگی‌تان. این وظیفه شماست که نه بگویید، خود را ابراز کنید و باارزش‌های خود همسو باشید و در مواقع لزوم نه بگویید و با خواسته‌های غیرمنطقی مقاومت کنید. افراد سمی اغلب وقتی‌که شما مرزها را تعیین می‌کنید یا ارزش‌های خود را زندگی می‌کنید، عصبانی یا ناامید می‌شوند و این از علائم و نشانه‌های قرار گرفتن در یک رابطه سمی یا رابطه تاکسیک است.
5- شما همدلی دریافت نمی‌کنید.
همدلی یکی از نشانه‌های یک رابطه سالم و کارآمد است و می‌تواند شما را در جهت تحقق رؤیاها و اهدافتان یاری کند و به سمت یک رابطه مستحکم سوق دهد. ولی در روابط سمی یا تاکسیک فرد همدلی از شریک عاطفی خود دریافت نمی‌کند. همدلی مانند عینکی است که با آن دنیا را از چشم دیگران می‌بینید. یک فرد سمی بیش‌ازحد بر نیازها و خواسته‌های خود متمرکز بوده و نسبت به واقعیت‌های اطرافیان خود بی‌تفاوت است. شما شاید وقت زیادی را با او بگذرانید ولی درک و احساس متقابلی بین شما وجود ندارد. وقتی سر حرفتان را باز می‌کنید و ازآنچه در قلبتان دارید با یک فرد سمی صحبت می‌کنید، به‌جای همدلی با بی علاقگی به شما گوش می‌دهد.
6- احساس تحقیر و شرم می‌کنید.
آیا پارتنرتان شما را تحقیر می‌کند یا شما را پایین می‌آورد؟ به شما احساس حماقت یا شرم می‌دهد؟ این‌ها همه نشانه‌هایی از عدم بلوغ عاطفی هستند و از جمله علائم و نشانه‌های واضحی هستند که در یک رابطه سمی قرار دارید. باید برای نجات شخصیت و روحیه خود گامی در جهت بهبود شرایط یا ترک رابطه پیاده کنید.
7- حسادت شدید بر اعمال شما تأثیر می‌گذارد.
یکی دیگر از علائم و نشانه‌های رابطه سمی یا رابطه تاکسیک حسادت شدید فرد موردنظر است. این فرد به دلیل ناپختگی روانی و عاطفی که دارد، حس حسادت را وارد رابطه می‌کند. اگر طرف مقابل نسبت به فعالیت‌های عادی شما واکنش‌های حسادت آمیز را تجربه می‌کند، یا زمانی که بدون شما کارهایی را انجام می‌دهد احساس حسادت دارد، این می‌تواند نشانه‌ای از یک رابطه سمی باشد.
8-شما در زیر ابری از خشم و خشونت زندگی می‌کنید.
یکی دیگر از نشانه‌های رابطه سمی یا رابطه تاکسیک خشم و خشونت حاکم بر ارتباط است. افراد سمی اغلب انتقادی، تمسخرآمیز و عصبانی مزمن و طعنه‌آمیز هستند و شکل رابطه را دستخوش تغییر می‌کنند. یک فرد عصبانی مزمن که در یک رابطه خشم زیادی را نسبت به طرف مقابل روا می‌دارد، از نظر عاطفی خوب نیست و نمی‌تواند یک شریک حمایتی باشد و نمی‌توانید روی احساسات مثبت او حساب کنید.
9- احساس می‌کنید که تحت کنترل هستید.
افرادی که درگیر یک رابطه سمی شده‌اند، اغلب توسط شریک عاطفی خود تحت کنترل هستند و این را می‌توان یکی از نشانه‌های روابط سمی دانست. یک فرد سمی مجبور است تعادل قدرت را به نفع خود تغییر دهد. آن‌ها ممکن است همیشه شما را چک کنند یا دائماً شما را در مورد اینکه کجا می‌روید و چه‌کار می‌کنید با مشکل مواجه می‌کنند و در کل سؤالات زیادی را از شما بپرسند. شریک زندگی شما ممکن است از رابطه استفاده کند تا شما را در انجام کارها تحت کنترل درآورد و آزادی شما را محدود کند و باورهای خود را به شما القا نماید.
10- ممکن است دسترسی شما را به پول، دوستان، خانواده یا منابع دیگر محدود کند.
نشانه بارز روابط سمی زمانی است که یک نفر منابعی را محدود می‌کند که می‌توان آن‌ها را حق مسلم شما دانست. شاید شما را مجبور کند که به‌حساب های بانکی دسترسی نداشته باشید، یا روابط شما را با دیگران و اعضای خانواده محدود کند. اگر از دوستان و خانواده حامی و دوست‌داشتنی خود جدا هستید، این می‌تواند یکی از نشانه‌های رابطه سمی باشد.
چگونه می‌توانیم یک رابطه سمی را ترک کنیم؟
برای اینکه بتوانید تشخیص دهید که درگیر یک رابطه سمی یا رابطه تاکسیک شده‌اید، می‌توانید با مراجعه به یک کلینیک یا مرکز مشاوره احساسات خود را با یک روانشناس در میان بگذارید. آن‌ها می‌توانند اصول یک رابطه سالم و سازنده را به شما آموزش دهند و شما را در جهت ترک رابطه سمی یاری کنند. ممکن است که نیاز باشد که از دوستان و خانواده نیز کمک بگیرید. می‌توانید حدومرزی را تعیین کنید و اگر طرف مقابل از احترام به آن‌ها امتناع می‌کند، ممکن است زمان پایان دادن به رابطه فرارسیده باشد.
اگرچه انجام این کار می‌تواند چالش برانگیز باشد، اما به یاد داشته باشید که مهم‌ترین چیز اولویت دادن به خود، نیازهایتان و سلامتی‌تان است. شما می‌توانید:
- مستقیماً به شخص بگویید که تصمیم به پایان دادن به رابطه دارید و دلایل خود را فهرست کنید.
- بگذارید رابطه به‌مرور زمان محو شود و به‌آرامی با این شخص کمتر و کمتر ارتباط برقرار کنید.
- فوراً ارتباط را قطع کنید (مخصوصاً اگر رابطه‌ای امنیت شما را تهدید می‌کند)
اگر یک رابطه عاشقانه را ترک می‌کنید، ممکن است نیاز به ایجاد یک شبکه پشتیبانی داشته باشید تا با خیال راحت بتوانید به راه خود ادامه دهید. به‌عنوان‌مثال، اگر در مورد نحوه واکنش آن شخص نگران هستید، ممکن است انتخاب کنید که با او در یک مکان عمومی صحبت کنید. به یک شخص مورد اعتماد اجازه دهید بداند چه زمانی این اتفاق می‌افتد و کجا خواهید بود، بنابراین می‌توانید برای ملاقات با آن‌ها برنامه‌ریزی کنید.
برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره رابطه سمی یا تاکسیک می‌توانید با مشاوران ما در کلینیک پیروزی تماس بگیرید تا راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید.
