اختلال تبدیلی؛ وقتی استرس و اضطراب باعث مشکلات جسمی می‌شوند

اختلال تبدیلی و بازی پیچیده ذهن و بدن

رابطه میان ذهن و بدن، پیچیده‌ تر از آن چیزی است که به نظر می ‌رسد. گاهی اوقات، روان انسان برای گریز از فشارهای عاطفی و زخم‌ های نادیدنی، این رنج را به زبان جسم ترجمه می‌ کند. در چنین شرایطی، فرد ممکن است دچار علائم جسمانی شود، بدون اینکه علت پزشکی مشخصی برای آن وجود داشته باشد. این پدیده که در روان ‌شناسی به عنوان اختلال تبدیلی شناخته می ‌شود، نشان می‌ دهد که چگونه تنش‌ های روانی می ‌توانند خود را در قالب مشکلات جسمی بروز دهند. این اختلال، هرچند غیرمعمول به نظر می ‌رسد، اما در برخی افراد مشاهده می ‌شود و می ‌تواند زندگی روزمره آن ‌ها را مختل کند. در این مقاله از کلینیک روانشناسی پیروزی به بررسی دقیق اختلال تبدیلی، نشانه ‌ها و عوامل شکل ‌گیری آن خواهیم پرداخت. پس با ما همراه باشید تا بیشتر درباره این موضوع شگفت ‌انگیز بدانید.

اختلال تبدیلی چیست؟

این اختلال به همراه یک یا دو علامت نورولوژیک (فلج، کوری، پاراستزی) که با اختلالات عصبی یا طبی شناخته شده نیستند توصیف می ‌شود که ایجاد علائم با عوامل روان ‌شناختی و حوادث و رویدادهای استرس‌ آمیز ارتباط دارد.

در گذشته به اختلال هیستری، واکنش تبدیلی یا واکنش هیستریک می‌ گفتند. به طور کلی اختلال تبدیلی، بازتابی از فشارهای روانی مانند تعارضات سرکوب یا احساسات روانی حل نشده می ‌باشد که به طور ناخودآگاه به علائم جسمی تبدیل می ‌شود و علائم جسمی برای بیمار به‌ عنوان یک عاید در مواجهه با تعارضات روانی محسوب می‌ شود.

شیوع این اختلال در سنین نوجوانی و جوانی و اغلب در زنان و گروه ‌های پایین از نظر وضعیت اقتصادی اجتماعی و افراد کم ‌سواد مشاهده می ‌شود. این اختلال در کسانی که با مسائل پزشکی و اطلاعات روان ‌پزشکی آشنایی دارند بیشتر دیده می ‌شود، مثل (پرستاران و پزشکان).

از نظر روانکاوی، این اختلال در اثر سرکوب تعارضات درونی و تبدیل اضطراب به‌ طور ناخودآگاه به علائم جسمی به وجود می‌ آید.

معیارهای اختلال تبدیلی

• فرد یک یا چند سمپتوم دارد که بر حرکات فیزیکی ارادی یا عملکرد حسی او تاثیر می گذارند.
• معاینات پزشکی نشان می دهند که سمپتوم فرد (مثلا، دوبینی، ناشنوایی) با بیماری های نورولوژیک یا عارضه های پزشکی شناخته شده مطابقت ندارد.
• نمی توان سمپتوم یا نقص مورد نظر را با یک اختلال پزشکی یا یک اختلال ذهنی (اختلال روانی) دیگر بهتر توضیح داد.
• سمپتوم یا نقص فرد باعث رنج یا نابسامانی شدید در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر زمینه های مهم زندگی می شود، یا الزام می کند که فرد مورد معاینه پزشکی قرار گیرد. (انجمن روانشناسی آمریکا، راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM-5-TR، دکتر مهدی گنجی، تهران، ساوالان)

علائم اختلال تبدیلی

علائم این اختلال می ‌توانند با توجه به نوع و شدت اختلال متفاوت باشند. این اختلال معمولاً بر حواس و حرکات افراد تأثیر می‌ گذارد و علائم ممکن است به‌ طور ناگهانی آغاز شوند و به‌ طور غیرمنتظره ‌ای نیز از بین بروند، بدون اینکه علت فیزیکی مشخصی وجود داشته باشد. علائم این اختلال معمولاً شامل موارد زیر است:

علائم حرکتی اختلال تبدیلی شامل حرکت غیرطبیعی نظیر لرزش یا مشکل در راه رفتن، اختلال در هماهنگی عضلات، از دست دادن تعادل، از دست دادن صدا (آفونیا)، تشنج ‌های کاذب یا روان ‌زاد بدون علت جسمانی، گفتار نامفهوم یا ناتوانی در صحبت کردن، مشکل در بلع یا احساس چیزی در گلو، ضعف یا فلج، اشکال در ایستادن یا راه رفتن و… است.

علائم حسی اختلال هیستریک یا اختلال تبدیلی شامل، از دست دادن حس بویایی (آنوسمی)، کوری موقت یا دوبینی، ناشنوایی یا مشکلات شنوایی، بی‌ حسی یا از دست دادن حس لامسه در بخش‌ هایی از بدن، تیک، سردرد یا میگرن شدید، لکنت زبان و علائم شناختی شامل مشکل در تمرکز، گیجی و فراموشی می باشد.

دلایل شکل ‌گیری اختلال تبدیلی

اختلال تبدیلی یکی از شیوه‌ هایی است که مغز برای مدیریت تنش ‌های عاطفی و استرس ‌های شدید از آن استفاده می ‌کند. این وضعیت معمولاً در افرادی دیده می‌ شود که در ابراز احساسات خود ناتوان ‌اند و یا تمایلی به بیان آنچه در ذهنشان می ‌گذرد ندارند. قرار گرفتن در شرایط بحرانی یا تجربه استرس ‌های عاطفی مداوم می ‌تواند زمینه‌ ساز این اختلال شود.

گاهی زخم‌ های روحی قدیمی که هرگز پرداخته نشده ‌اند، سال ‌ها بعد به شکل علائم جسمانی ظاهر می‌ شوند. برخی از افراد، به دلیل ناتوانی در به خاطر آوردن یا توصیف تجربیات ناخوشایندشان، راهی برای تخلیه فشار روانی خود نمی‌ یابند. در چنین شرایطی، مغز به طور ناخودآگاه این بار عاطفی را از طریق مشکلات جسمی تخلیه می‌ کند.

برای درمان این اختلال، فرد نیاز دارد که در محیطی امن، همراه با یک متخصص آگاه، به بررسی و پردازش احساسات سرکوب ‌شده خود بپردازد. تنها از این طریق است که می‌ توان به ریشه‌ های این پریشانی دست یافت و آن را به ‌طور مؤثر درمان کرد.

نحوه تشخیص اختلال تبدیلی

برای تشخیص اختلال تبدیلی، لازم است که فرد حداقل یک علامت نقص حسی یا حرکتی نشان دهد. این علائم ناشی از بیماری عصبی، مشکلات جسمی یا مصرف مواد نمی ‌باشند و معمولاً با مشکلات جدی روانی همراه هستند. این علائم به طور معمول با سایر بیماری ‌ها یا اختلالات جسمی یا روانی قابل توجیه نیستند.

پزشکان یا روان‌ پزشکان معمولاً بر اساس تاریخچه پزشکی فرد و معاینه عصبی، اختلال تبدیلی را تشخیص می ‌دهند. به دلیل ماهیت عصبی علائم، اغلب متخصصان مغز و اعصاب این اختلال را شناسایی می ‌کنند. آنها ممکن است متوجه شوند که این علائم جسمی جزء اختلالات شناخته ‌شده سیستم عصبی نیستند. در برخی موارد، آزمایش‌ های جانبی مانند الکتروانسفالوگرام (برای اندازه ‌گیری فعالیت الکتریکی مغز) یا الکترومیوگرام (برای ارزیابی هدایت عصبی در بافت عضلانی) می ‌توانند کمک به تایید تشخیص کنند. همچنین، پزشک ممکن است سعی کند علت اصلی استرس بیمار را شناسایی کند.

تشخیص ‌های افتراقی اختلال تبدیلی شامل مواردی مانند لوپوس، آسیب نخاعی، مولتیپل اسکلروزیس، فلج دوره ‌ای (ضعف عضلانی)، پلی ‌میوزیت (ضعف عضلانی) و میاستنی گراویس (اختلال ضعف عضلانی) است که باید از این اختلال تفکیک شوند.

راه‌‌های درمان هیستری

روان‌ درمانی

اختلال تبدیلی نیز مانند سایر اختلالات روانی، قبل از هر نوع تجویز دارویی باید از طریق روان ‌درمانی بررسی و درمان شود. بهترین تکنیک روان‌ درمانی برای این قبیل افراد، استفاده از فن روان ‌تحلیلی است که از آن طریق در موقعیت ‌ها و زوایای مختلف از بیمار و رفتارهای او فیلم گرفته می ‌شود. سپس بیمار به همراه روان‌ شناس خود به تماشای فیلم می ‌نشیند و روان ‌شناس به آنالیز رفتارها و علائم هشداردهنده‌ ی بیمار می ‌پردازد. بیمار نسبت به وضعیت خویش بینش پیدا کرده و سپس به مقایسه اوضاع روانی و رفتاری خود با افراد عادی جامعه می ‌پردازد.

دارودرمانی

درمان دارویی زمانی قابل پیگیری است که در مرحله اول درمان روان ‌شناختی جواب‌ گوی مشکل فرد نباشد و دوم، این ‌که اختلال فرد با سایر اختلالات روانی هم‌ چون اضطراب شدید، افسردگی و… همراه باشد که در این حالت از قرص ‌های ضد اضطراب و افسردگی برای مهار رفتارهای تنشی فرد استفاده می ‌شود.

کلینیک پیروزی با داشتن تیمی متخصص و مجرب در زمینه تشخیص و درمان اختلالات تبدیلی، سال ‌هاست که خدمات برجسته‌ ای را ارائه می ‌دهد. ما با بهره ‌گیری از روش ‌های نوین و شخصی ‌سازی شده، به درمان این اختلالات با دقت و حساسیت بالا می ‌پردازیم تا تجربه ‌ای متفاوت و اثربخش برای مراجعین خود به ارمغان آوریم.