اختلال ساختگی در کودکان و بزرگسالان؛ چگونه آن را تشخیص دهیم؟

اختلال ساختگی: وقتی بیماری، واقعی نیست!

آیا تا به حال با افرادی مواجه شده ‌اید که به ‌ظاهر بیمار به نظر می ‌رسند اما در واقعیت، بیماری آن‌ ها ساخته‌ ی ذهن خودشان است؟ افرادی که با وانمود کردن به بیماری یا حتی ایجاد جراحت ‌های عمدی روی بدنشان، در تلاشند تا توجه و مراقبت دیگران را جلب کنند؟ برخی افراد با رفتارهای آسیب‌ زننده به خود و فریب ‌های مداوم، نه ‌تنها اطرافیانشان را تحت تأثیر قرار می ‌دهند، بلکه ممکن است به خود آسیب‌ های جبران ‌ناپذیری وارد کنند. این افراد دچار اختلال ساختگی هستند.

با توجه به گستردگی اختلالات روانی در جامعه امروزی، در این مقاله از کلینیک روانشناسی پیروزی به بررسی اختلال ساختگی خواهیم پرداخت. در ادامه با انواع، علائم، شیوه‌ های تشخیص و راهکارهای درمانی این اختلال آشنا خواهید شد

اختلال ساختگی چیست؟

اختلال ساختگی که با نام سندرم مونشهاوزن نیز شناخته می‌ شود، نوعی اختلال روانی است که در آن فرد به ‌طور عمدی علائم بیماری ‌های جسمی یا روانی را جعل می ‌کند. این افراد بدون داشتن انگیزه‌ های مشخصی مانند کسب منفعت مالی یا دریافت توجه مستقیم، نقش بیمار را بازی می ‌کنند.

افراد مبتلا به این اختلال ممکن است با تحریف نتایج آزمایش ‌ها، دروغ ‌گویی درباره علائم، یا حتی آسیب ‌زدن به خود، بیماری را در خود القا کنند. آنها معمولاً سابقه پزشکی پیچیده و ناسازگاری دارند و گاهی پس از بهبودی، به‌ طور غیرمنتظره علائم بیماری را دوباره نشان می ‌دهند. از دیگر نشانه‌ های این اختلال، آگاهی زیاد نسبت به بیماری ‌ها و اصطلاحات پزشکی، داشتن زخم‌ های متعدد ناشی از جراحی و امتناع از انجام ارزیابی ‌های روان ‌شناختی است.

علاوه بر فریب اطرافیان، این اختلال می ‌تواند فشار زیادی بر سیستم درمانی وارد کند. در موارد شدید، ممکن است با مشکلات عاطفی عمیق، آسیب ‌رساندن به خود، یا حتی گرایش به سوء مصرف مواد و خودکشی همراه شود. تشخیص این اختلال حتی برای متخصصان مجرب نیز چالش ‌برانگیز است و نیازمند بررسی‌ های دقیق و مکرر خواهد بود.

علائم اختلال ساختگی

• دریافت مراقبت و توجه با گرفتن نقش بیمار
• درخواست برای جراحی یا درمان های تهاجمی
• جعل یا تقلید علائم بیماری
• تحمیل علائم جسمانی به دیگران
• شیوع بیشتر در زنان
• ایجاد زخم های متعدد در سطح بدن
• فریب دادن پزشکان (حتی مجرب‌ترین آن‌ها)
• تمایل به بستری شدن در بیمارستان

اختلال ساختگی در کودکان: یک تهدید پنهان

سندرم مونشهاوزن نیابتی، که در آن والدین یا مراقبان به ‌طور عمدی علائم بیماری را در کودکان ایجاد یا اغراق می ‌کنند، می ‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت جسمی و روانی کودک داشته باشد. تحقیقات نشان می‌ دهند که حدود ۹ تا ۱۰ درصد از کودکان مبتلا به این شرایط، به دلیل شدت آسیب ‌های وارده، جان خود را از دست می‌ دهند.

علاوه بر این، کودکان و نوجوانان ممکن است خودشان به‌ طور آگاهانه علائم بیماری را تقلید کنند تا توجه و دلسوزی اطرافیان را جلب کنند. معمولاً پس از آشکار شدن رفتار فریبکارانه، این اقدامات کاهش می ‌یابند، اما مداخله درمانی و پیشگیرانه همچنان ضروری است.

در مواجهه با علائم جسمی مشکوک مانند بریدگی ‌ها، کبودی ‌های غیرمعمول، یا بیماری ‌های عفونی، بررسی سابقه پزشکی و ارزیابی احتمال دخالت والدین در ایجاد این علائم اهمیت زیادی دارد. برای مثال، کبودی ‌هایی که در نقاط مشخصی از بدن ظاهر می‌ شوند یا بلافاصله پس از حمام دیده می ‌شوند، می ‌توانند نشانه ‌هایی از کودک ‌آزاری مرتبط با این اختلال باشند. تشخیص و مداخله زودهنگام می ‌تواند از آسیب‌ های بیشتر جلوگیری کند و سلامت کودک را حفظ کند.

معیارهای تشخیص اختلال ساختگی در DSM-5

بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، افراد مبتلا به اختلال ساختگی به‌ طور عمدی علائم جسمی یا روانی را جعل می‌کنند یا حتی به خود آسیب می‌ رسانند تا دیگران را فریب دهند. این رفتارها بدون انگیزه‌ های آشکار مانند دریافت منافع مالی یا اجتماعی انجام می ‌شوند.

افراد مبتلا خود را بیمار، مجروح یا دارای ناتوانی جسمی نشان می ‌دهند، درحالی ‌که شواهد پزشکی خلاف آن را ثابت می‌ کند. فریبکاری آن ‌ها به ‌وضوح قابل مشاهده است، حتی زمانی که هیچ پاداش خارجی مشخصی برای این رفتار وجود ندارد.

همچنین، این علائم را نمی ‌توان به اختلالات دیگر مانند هذیان یا بیماری ‌های روان ‌پریشی نسبت داد. برای تشخیص دقیق، ارزیابی‌ های بالینی و بررسی‌ های تخصصی لازم است تا احتمال وجود سایر مشکلات روانی رد شود.

روش ‌های درمان اختلال ساختگی

اختلال ساختگی می‌ تواند به دلیل مشکلات عاطفی شدید ایجاد شود و درمان می‌ تواند به فرد کمک کند تا این مشکلات را مدیریت کند. اگر فردی احساس کند که علائم این اختلال را تجربه می‌ کند، مراجعه به درمانگر می ‌تواند گامی مؤثر در بهبود وضعیت او باشد. متخصصان سلامت روان معمولاً بر ایجاد یک رابطه درمانی حمایتی و دلسوزانه تمرکز دارند، به ‌جای اینکه فرد را سرزنش کنند یا قضاوت نمایند. در این فرآیند، احساسات تنهایی یا نیاز به محبت و توجه بیشتر، تأیید می ‌شود.

خواستن توجه و همدردی از دیگران اصلاً بد نیست، به ‌ویژه زمانی که این نیازها در روابط نادیده گرفته شده یا برآورده نمی ‌شوند. درمانگر می ‌تواند به فرد کمک کند تا شیوه‌ های مؤثری برای برقراری ارتباط با این نیازها پیدا کند. همچنین، ممکن است درمانگر پیشنهاد دهد که اعضای خانواده در فرآیند درمان شرکت کنند تا به برآورده‌ شدن این نیازها کمک کنند.

در فرآیند درمان، فرد ممکن است قادر باشد:

حمایت لازم برای مواجهه با تروما یا سوءاستفاده‌ های گذشته را دریافت کند.

روش ‌های جدیدی برای مدیریت استرس یاد بگیرد.

برنامه مراقبت از خود تهیه کند.

نحوه درخواست کمک عاطفی به‌ طور مؤثر را تمرین کند.

مشکلات جدی روانی را درمان کند.

معمولاً درمان اختلال ساختگی همزمان با درمان مشکلات روانی مانند اضطراب، افسردگی یا اختلالات شخصیتی می ‌تواند به بهبود علائم این اختلال کمک کند. در بعضی موارد، داروهایی برای درمان مشکلات همزمان روانی مانند اضطراب یا افسردگی تجویز می‌ شود، اما این داروها به‌ طور مستقیم به درمان اختلال ساختگی نمی‌ پردازند.

نتیجه‌گیری

سندروم مونشهاوزن یا اختلال ساختگی یک چالش جدی در حوزه سلامت روان است که نیازمند صبر و درک عمیق می ‌باشد. درمان این اختلال به کمک متخصصان روان‌ شناسی وابسته است و ممکن است روند آن طولانی و پیچیده باشد.

با این حال، با دریافت درمان ‌های مناسب و حمایت ‌های کافی، افرادی که با این اختلال دست‌ وپنجه نرم می‌ کنند، قادر خواهند بود راه‌ های سالم‌ تری برای مدیریت احساسات و نیازهای خود پیدا کنند.

اگر شما یا کسی از عزیزانتان درگیر این اختلال هستید، بدانید که درمان و بهبودی امکان‌پذیر است. تنها کافیست با مشاوران ما در کلینیک روانشناسی پیروزی ملاقات داشته باشید.