سندرم پای بی‌ قرار؛ اختلالی که خواب شب را می‌دزدد!

دلایل، علائم و روش‌های درمان سندروم پای بی‌قرار

سندروم پای بی‌قرار که به تکان دادن غیرارادی پاها نیز معروف است، یک اختلال حرکتی است که می‌تواند مشکلات زیادی برای فرد ایجاد کند. اما سوالاتی که ممکن است در ذهن بسیاری از افراد مطرح شود این است که: این اختلال بیشتر در چه افرادی بروز پیدا می‌کند؟ آیا با علائم و علل آن که به سیستم عصبی مرتبط است، آشنایی دارید؟ و در نهایت، آیا این سندروم می‌تواند برای سلامت فرد خطرناک باشد؟

در این مقاله از سایت کلینیک روان‌شناسی پیروزی، قصد داریم به‌طور مفصل به بررسی این اختلال، علل و علائم آن و همچنین خطرات احتمالی آن بپردازیم. اگر شما یا کسی که می‌شناسید با این مشکلات دست و پنجه نرم می‌کند، این مقاله می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را در اختیارتان قرار دهد.

سندروم پای بی‌قرار چیست؟

سندروم پای بی‌قرار، یک اختلال عصبی است که با احساسات ناخوشایند در پاها و نیاز مداوم به حرکت دادن آن‌ها همراه است. این علائم معمولاً در ساعات پایانی روز شدت می‌گیرند و به‌ویژه هنگام شب، زمانی که فرد در حال استراحت یا خواب است، بیشترین مزاحمت را ایجاد می‌کنند.

بسیاری از مبتلایان به این سندروم با مشکلاتی مانند دشواری در به خواب رفتن یا ناتوانی در ادامه خواب مواجه می‌شوند. این وضعیت نه‌تنها کیفیت خواب را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه ممکن است بر فعالیت‌های روزمره نیز اثر بگذارد. علاوه بر زمان استراحت، این علائم در شرایطی که فرد برای مدت طولانی در یک حالت ثابت قرار دارد، مانند سفرهای طولانی یا تماشای فیلم، نیز بروز می‌کنند.

راه رفتن یا تکان دادن پاها معمولاً باعث کاهش موقت علائم می‌شود، اما این احساسات ناخوشایند پس از مدتی باز می‌گردند. اگر اختلال سندروم پای بی‌قرار درمان یا مدیریت نشود، می‌تواند منجر به مشکلات خواب مزمن، خستگی روزانه و کاهش کیفیت زندگی شود.

علائم شایع سندروم پای بی‌قرار

• احساس ناراحتی در پاها هنگام نشستن یا خوابیدن

• کاهش علائم با حرکت یا تکان دادن پاها

• تشدید علائم در ساعات عصر و شب

• حرکات ناگهانی و غیرارادی پاها که گاهی بازوها را نیز درگیر می‌کند

علائم این بیماری می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و در برخی مواقع به‌طور موقت از بین برود. در موارد شدید، این اختلال می‌تواند تأثیر منفی بر کیفیت خواب و فعالیت‌های روزانه فرد داشته باشد.

دسته‌بندی سندروم پای بی‌قرار

سندروم پای بی‌قرار به‌طور کلی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

نوع زودرس

این نوع از اختلال معمولاً قبل از ۴۵ سالگی ظاهر می‌شود و اغلب سابقه خانوادگی دارد. علائم آن به‌تدریج و در طول زمان پیشرفت می‌کنند، به طوری که ممکن است فرد سال‌ها با نشانه‌های خفیف آن روبه‌رو باشد.

نوع دیررس

در این حالت، علائم به‌طور ناگهانی و با شدت بیشتری ظاهر شده و معمولاً بعد از ۴۵ سالگی تشخیص داده می‌شود. پیشرفت این نوع سریع‌تر بوده و ممکن است تأثیر قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی فرد بگذارد.

علل احتمالی سندروم پای بی‌قرار

علت دقیق سندروم پای بی‌قرار هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما محققان معتقدند که عوامل ژنتیکی می‌توانند نقش مهمی در بروز این اختلال داشته باشند. در بسیاری از موارد، بررسی تاریخچه خانوادگی افراد مبتلا نشان می‌دهد که در حدود نیمی از بیماران، سایر اعضای خانواده نیز با همین اختلال مواجه هستند.

این سندروم می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلف دیگری نیز قرار گیرد که در برخی شرایط خاص بروز می‌کند، از جمله:

بیماری‌های مزمن

• افراد مبتلا به بیماری‌هایی مانند کمبود آهن، بیماری پارکینسون، نارسایی کلیه، دیابت و نوروپاتی محیطی ممکن است دچار علائم سندروم پای بی‌قرار شوند.

داروها

• برخی داروها مانند داروهای ضد تهوع، ضد درد، داروهای ضد افسردگی و داروهای آنتی‌هیستامین موجود در داروهای سرماخوردگی و آلرژی می‌توانند علائم این سندروم را تشدید کنند.

بارداری

• در دوران بارداری، به‌ویژه در سه‌ماهه آخر، برخی از خانم‌ها دچار این اختلال می‌شوند. خوشبختانه این علائم معمولاً پس از یک ماه از زایمان بهبود می‌یابند.

سبک زندگی

• کمبود خواب یا اختلالات خواب مانند آپنه خواب نیز می‌توانند علائم این اختلال را ایجاد کرده یا آن‌ها را تشدید کنند.

شیوع سندروم پای بی‌قرار

همان‌طور که اشاره شد، سندروم پای بی‌قرار یک اختلال حرکتی مرتبط با خواب است که در دوران بی‌تحرکی، به‌ویژه در عصرها، ایجاد می‌شود و با حرکت، موقتاً تسکین می‌یابد. در هنگام خواب، بسیاری از بیماران مبتلا به این اختلال، حرکات غیرارادی در اندام‌های خود دارند که به آن‌ها PLMS (حرکات پاهای غیرارادی در خواب) گفته می‌شود.

مطالعات نشان داده‌اند که سندروم پای بی‌قرار (RLS) با شدت‌های مختلف، در حدود ۵ تا ۱۵ درصد از بزرگسالان مشاهده می‌شود، در حالی که تخمین‌های بالینی این میزان را بین ۲ تا ۳ درصد می‌دانند.

شیوع این اختلال در زنان بیشتر از مردان است که به‌ویژه در دوران بارداری افزایش می‌یابد. با این حال، تفاوت‌های جنسیتی در میان زنان غیرباردار و مردان کمتر به چشم می‌خورد. همچنین، سندروم پای بی‌قرار می‌تواند در هر سنی بروز کند، اما با افزایش سن، میزان شیوع آن نیز بیشتر می‌شود. در کودکان، میزان شیوع این اختلال تقریباً نصف بزرگسالان است.

تشخیص سندروم پای بی‌قرار

تشخیص سندروم پای بی‌قرار معمولاً بر اساس بررسی تاریخچه علائم و انجام معاینه فیزیکی صورت می‌گیرد. پزشک ممکن است از شما در مورد الگوهای خواب و علائمتان سوالاتی بپرسد و همچنین آزمایش‌هایی برای ارزیابی سطح آهن و عملکرد کلیه‌ها انجام دهد. تشخیص این اختلال در کودکان می‌تواند پیچیده‌تر باشد زیرا اغلب با علائمی مانند بیش‌فعالی و اختلال در خواب همراه است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر به‌طور مداوم دچار علائمی مانند سوزش، سوزن‌سوزن شدن، درد، خارش یا گرفتگی عضلات در ناحیه ساق پاها (و در برخی موارد ران‌ها، دست‌ها یا بازوها) هستید، به‌ویژه اگر این علائم هنگام شب و در زمان استراحت شدت می‌گیرند، بهتر است هر چه زودتر با یک متخصص مشورت کنید. عدم تشخیص و کنترل سندروم پای بی‌قرار می‌تواند کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهد و باعث اختلال در خواب، کاهش تمرکز و حتی مشکلات در روابط اجتماعی و خانوادگی شود.

اگر امکان مراجعه حضوری به پزشک را ندارید، می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین مرکز تخصصی روان‌شناسی پیروزی استفاده کنید و با متخصصان این مرکز گفت‌وگو کنید. دریافت راهنمایی تخصصی می‌تواند به شما در کنترل و کاهش علائم این اختلال کمک کند.

روش‌های درمان سندروم پای بی‌قرار

درمان سندروم پای بی‌قرار شامل چندین روش است که بسته به شدت و علائم بیماری می‌تواند متفاوت باشد. این روش‌ها شامل استفاده از مکمل‌های آهن، تغییرات در سبک زندگی و مصرف داروهای خاص است.

مکمل‌های آهن

در بیمارانی که سطح فریتین خون آن‌ها کمتر از ۵۰ نانوگرم بر میلی‌لیتر است، مصرف مکمل آهن می‌تواند مفید باشد. در این افراد، پزشکان معمولاً مصرف ۶۵ میلی‌گرم آهن به‌صورت روزانه تجویز می‌کنند. برای جذب بهتر آهن، این مکمل‌ها بهتر است با معده خالی و همراه با یک لیوان آب پرتقال مصرف شوند؛ زیرا ویتامین C موجود در آب پرتقال جذب آهن را تسهیل می‌کند. در برخی افراد، مصرف مکمل آهن ممکن است باعث مشکلات گوارشی شود، بنابراین بهتر است از دوزهای پایین‌تر شروع کرده و به‌تدریج مقدار آن را افزایش داد.

داروهای تجویزی

برای بیمارانی که دچار سندروم پای بی‌قرار شدید هستند، پزشک ممکن است داروهای خاصی را برای کنترل علائم تجویز کند. نوع دارو و مقدار دوز مصرفی بستگی به وضعیت فردی بیمار دارد و باید تحت نظر پزشک مصرف شود. مصرف داروها معمولاً به کاهش چشمگیر علائم کمک می‌کنند و در بسیاری از موارد، درمان این سندروم را ممکن می‌سازند.

تغییرات در سبک زندگی

برای افرادی که علائم خفیف‌تری دارند، تغییرات ساده در سبک زندگی می‌تواند مؤثر باشد. رعایت خواب مناسب، کاهش استرس، انجام تمرینات ورزشی منظم و تغذیه سالم می‌تواند به بهبود وضعیت بیماران کمک کند. این تغییرات معمولاً به‌طور کامل علائم سندروم پای بی‌قرار را کاهش می‌دهد و در بعضی موارد ممکن است باعث رفع آن شود.

در نهایت، درمان این سندروم باید تحت نظر پزشک متخصص و بر اساس وضعیت شخصی هر بیمار انجام گیرد.