درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد یا رویکرد ACT برای چه اختلالاتی مؤثر است؟

درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)

رویکرد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد یا همان رویکرد ACT، نوعی روان ‌درمانی مبتنی بر ذهن ‌آگاهی است که به افراد کمک می‌کند تا در لحظه حال باقی بمانند و افکار و احساسات خود را بدون قضاوت بپذیرند. هدف اصلی این روش، عبور از عواطف سخت و تمرکز بر بهبود و رشد فردی به جای درگیر شدن با احساسات منفی است. در این فرآیند، بیمار با همراهی درمانگر، مجموعه‌ ای از مهارت‌ های مقابله ‌ای ویژه شرایط خود را یاد می‌گیرد که می‌تواند در مواجهه با چالش‌ های زندگی از آن‌ ها بهره‌ مند شود. در این مطلب از سایت کلینیک روانشناسی پیروزی، به بررسی کامل این روش درمانی پرداخته ‌ایم. اگر به دنبال راهکار های نوین درمانی هستید، مشورت با روان ‌شناس یا روان ‌پزشکان متخصص مرکز پیروزی می ‌تواند گام موثری باشد. همچنین از طریق پلتفرم ‌های آنلاین می‌توانید برای دریافت مشاوره یا تعیین وقت حضوری مرکز مشاوره و روانشناسی پیروزی اقدام کنید.

رویکرد مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) چیست؟

درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) ترکیبی از چهار مؤلفه کلیدی شامل آگاهی ذهن ‌آگاهانه، پذیرش، تعهد و تغییر رفتار است. این روش درمانی بر پایه نظریه چارچوب ارتباطی (Relational Frame Theory: RFT ) شکل گرفته که از موج سوم روان‌ درمانی محسوب می‌شود و نخستین بار در سال 1982 توسط استیون هیز و همکارانش معرفی شد. واژه ACT مخفف عبارت زیر است:

Acceptance and Commitment Therapy (ACT)

A:  پذیرش افکار و احساسات و حضور در لحظه حال.

C: انتخاب اهداف و ارزش ‌های معنا دار.

T: اقدام به عمل.

این رویکرد رفتاری در اصل بر عمل ‌محور بودن تأکید دارد. نخستین گام، تعریف ارزش ‌هاست؛ اینکه در زندگی به دنبال چه چیز هایی هستید و چه مواردی در قلب و ذهنتان اهمیت دارد. پس از مشخص شدن ارزش ‌ها، می‌توان از آنها به ‌عنوان راهنمایی برای تغییر رفتار استفاده کرد.

ACT همچنین بر توجه آگاهانه متمرکز است. به این معنا که اقدامات شما باید به شکلی هوشیارانه، همراه با پذیرش تجربیات و درگیری کامل با فعالیت ‌های کنونی انجام شود.

این رویکرد نام خود را از پیام اصلی ‌اش گرفته است: «آنچه خارج از کنترل شماست را بپذیرید و به مسیری متعهد شوید که زندگی ‌تان را غنی‌تر کند.» (امین‌زاده، 1394)

اصل کلیدی رویکرد ACT

ACT بر این فرض استوار است که یکی از مهم ‌ترین چالش ‌های مراجعان، اجتناب تجربه ‌ای است؛ به این معنا که افراد تلاش می‌کنند از افکار، احساسات، یا تجربیات نا خوشایند خود دوری کنند. این اجتناب، اگر چه در مواردی خاص مانند جلوگیری از خطرات فیزیکی مفید است (مثلاً اجتناب از لمس اجاق داغ)، اما در مورد احساسات و افکار می‌تواند اثر معکوس داشته باشد. تلاش برای اجتناب از این تجربیات ممکن است باعث تقویت آنها و حتی ایجاد مشکلات پیچیده‌ تری شود. (کمالی و کیان‌راد، 1393)

رویکرد اکت برای چه اختلالاتی مؤثر است؟

اگر چه رویکرد میتنی بر پذیرش و تعهد تمایلی به استفاده از برچسب ‌های تشخیصی ندارد و فرا تشخیصی عمل می‌کند، اما اثر بخشی آن در درمان بسیاری از اختلالات روان ‌شناختی و برخی مشکلات پزشکی که در پنجمین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) فهرست شده ‌اند، تأیید شده است. برخی از این موارد عبارت ‌اند از:

• افسردگی
• اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
• اضطراب
• استرس شغلی
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• استرس ناشی از بیماری‌ هایی نظیر سرطان
• وسواس پوست ‌کنی
• کم ‌اشتهایی روانی
• مدیریت دیابت
• درد های مزمن
• مصرف مواد مانند هروئین و ماری ‌جوانا
• وز وز گوش
• اسکیزوفرنی و …

علاوه بر این، رویکرد ACT می‌تواند در قالب شیوه ‌های مختلف روان ‌درمانی برای درمان شرایط بالینی متنوع به کار گرفته شود، از جمله:

• درمان فردی
• زوج‌درمانی
• گروه‌درمانی، در هر دو شکل کوتاه‌مدت و بلندمدت

این رویکرد با تأکید بر پذیرش، تعهد به ارزش‌ ها و تغییر رفتار، در درمان مشکلات مختلف به شیوه ‌ای انعطاف ‌پذیر و هدفمند عمل می‌کند.

فواید ACT THERAPY

یکی از ویژگی ‌های برجسته درمان ACT تأثیر آن بر افزایش انعطاف‌ پذیری روانی است. این انعطاف‌ پذیری به افراد کمک می‌کند تا در مواجهه با افکار و احساسات مختلف، بتوانند آن‌ ها را در مواقع لازم بپذیرند و در زمان ‌هایی که مفید نیستند، کنار بگذارند. به این ترتیب، فرد قادر خواهد بود به ‌طور آگاهانه با تجربیات درونی خود برخورد کند و از واکنش ‌های فوری و تکانشی اجتناب کرده و به جای آن، بر اهداف معنا دار زندگی تمرکز نماید.

انعطاف ‌پذیری روانی می‌تواند به بهبود توانایی فرد در پذیرش و عملکرد مؤثر در شرایطی مانند اضطراب یا افسردگی کمک کند. در بسیاری از مواقع، این علائم به ‌واسطه افزایش انعطاف ‌پذیری روانی کاهش می‌یابند.

علاوه بر این، ACT درمانی به افراد کمک می‌کند تا نسبت به خود نگرش مثبت ‌تری داشته باشند و شفقت بیشتری نسبت به خود پرورش دهند. طبق گفته لو، یکی از مزایای اصلی این رویکرد این است که به افراد می‌آموزد چگونه با تجربیات درونی خود رابطه ‌ای متفاوت برقرار کنند، یعنی با مهربانی و ملایمت با خود و افکارشان برخورد کنند.

یک مثال ساده از رویکرد ACT

تصور کنید فردی با اضطراب اجتماعی روبروست و حضور در جمع باعث نگرانی او می‌شود، زیرا می‌ترسد مورد قضاوت قرار گیرد. در روش ACT، این فرد یاد می‌گیرد به جای مبارزه با احساسات یا تلاش برای نا دیده گرفتن آنها، این تجربه‌ ها را بپذیرد. او می‌آموزد که اجازه ندهد این ترس ‌ها مانع انجام کار های معنا دار برایش شوند. به جای تمرکز بر نگرانی ‌های ذهنی، توجه خود را به برقراری ارتباط با دیگران و دنبال کردن اهداف ارزشمند معطوف می‌کند.

به طور کلی، ACT به افراد کمک می‌کند تا با پذیرش افکار و احساسات خود، زندگی ‌شان را در مسیری همسو با ارزش ‌های شخصی و اهدافشان پیش ببرند.

کاربرد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در روانشناسی خانواده

درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) در حوزه روان ‌شناسی خانواده روشی است که بر پذیرش تجربیات درونی افراد و پایبندی به اقداماتی که با ارزش ‌هایشان هم‌ راستا است، تمرکز دارد. در این رویکرد، به جای تلاش برای تغییر یا کنترل افکار و احساسات ناخوشایند، اعضای خانواده یاد می‌گیرند که این احساسات را بپذیرند و در عین حال به فعالیت ‌های معنا دار و ارزش ‌محور بپردازند. هدف اصلی ACT ارتقاء انعطاف ‌پذیری روانی است، به‌گونه ‌ای که افراد بتوانند با وجود مشکلات و چالش‌ ها، زندگی‌ ای پر معنا و هدفمند بسازند. در زمینه روان ‌شناسی خانواده، این رویکرد می‌تواند به تقویت روابط خانوادگی، ارتقای همدلی و ایجاد فضای حمایتی و مثبت برای اعضای خانواده کمک کند.

تفاوت نتایج رویکرد ACT با سایر رویکردهای درمانی

تفاوت اولیه واضحی که بین ACT و سایر رویکرد های درمانی وجود دارد، درمان رنج انسان است. بسیاری از رویکردهای درمانی با این فرض شروع می کنند که احساسات و افکاری که به طور منفی ارزیابی شده اند-مثلا اضطراب، افسردگی، وسواس فکری یا هذیان ها-مشکلاتی هستند که باید از دست آنها خلاص شویم. در مقابل، در ACT، این افکار و احساسات ناخواسته، به عنوان اهداف درجه اول درمان قرار نمی گیرند. بلکه تلاش برای اجتناب از این رویداد های خصوصی نا خواسته، ناکارآمد تلقی می شود زیرا رفتار های اجتنابی معمولا ناکارآمد هستند و می توانند مراجع را از تجربه ی پیامد های مطلوب زندگی بازدارند. مدلی که ACT از رنج انسان ارائه می دهد، مطرح می کند که افکار و احساسات دشوار، جنبه ی اجتناب ناپذیر زندگی انسان هستند نه اینکه مشکلاتی باشند که باید از آنها خلاص شد. زندگی شامل رویداد های دردناک است و تلاش برای اجتناب از درد، به جای از بین بردن باعث گسترده تر شدن آن می شود. (هیز، 1999، صص. 62_60)

در کلینیک مشاوره و روان‌ شناسی پیروزی، با همکاری روان ‌شناسان، روان‌ درمان‌ گران و روان ‌پزشکان مجرب از جمله آقای دکتر محمد پیروزی و همسر ایشان خانم دکتر سمیرا ابراهیم و … ، خدمات درمانی متنوعی ارائه می‌دهیم. این خدمات شامل رویکرد های مختلف درمانی مانند CBT، طرحواره درمانی، ACT و سایر روش ‌هاست. هدف ما این است که در هر مرحله از مسیر درمان، همراه شما باشیم و به شما کمک کنیم.