اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD)

حتی بهترین کودکان هم ممکن است گاهی رفتارهای چالش ‌برانگیز نشان دهند. اما اگر فرزند شما به طور مداوم عصبانیت، تحریک ‌پذیری، مشاجره یا سرپیچی از قوانین را از خود نشان می ‌دهد و این رفتارها به شکل یک الگوی پایدار ادامه دارد، احتمالاً با اختلال نافرمانی مقابله ‌ای (ODD) روبه‌رو هستید. اما اختلال نافرمانی مقابله ای دقیقاً چیست؟ نکته حائز اهمیت این است که اختلال نافرمانی مقابله ای تفاوت زیادی با نافرمانی ‌های معمول و گهگاهی کودکان دارد.

والدین در مواجهه با این مشکل تنها نیستند؛ متخصصان و روانشناسان کودک مرکز روانشناسی پیروزی می ‌توانند نقش مهمی در مدیریت و درمان این اختلال ایفا کنند.

اختلال نافرمانی مقابله‌‌ای در کودکان معمولاً با روش‌ های رفتار درمانی مانند آموزش مهارت ‌های ارتباطی برای بهبود تعاملات خانوادگی و مدیریت رفتارهای چالش ‌برانگیز درمان می‌شود. در برخی موارد، از دارو درمانی و دیگر روش ‌های تکمیلی نیز استفاده می ‌گردد.

اختلال نافرمانی مقابله‌ای

اختلال نافرمانی مقابله‌ای (Oppositional Defiant Disorder ) یا (ODD) چیست؟

اختلال نافرمانی مقابله ‌ای یکی از اختلالات رفتاری است که عمدتاً در دوران کودکی و نوجوانی ظاهر می ‌شود. این اختلال با الگوهای مداوم نافرمانی، سرپیچی از قوانین و رفتارهای مخالف مشخص می ‌شود. کودکان و نوجوانانی که به  اختلال نافرمانی مقابله ای مبتلا هستند، اغلب در برابر دستورات و قوانین مقاومت نشان می ‌دهند، خشونت کلامی دارند، به دیگران بی ‌احترامی می ‌کنند و به طور مداوم دچار عصبانیت و رفتارهای خصمانه هستند.

این رفتارها نه ‌تنها روابط آن ‌ها با اعضای خانواده، بلکه تعاملات اجتماعی و مدرسه‌ ای آن‌ ها را نیز تحت تأثیر قرار می ‌دهد. به‌ عنوان مثال، ممکن است کودک مبتلا به ODD در محیط مدرسه مکرراً قوانین را زیر پا بگذارد یا با معلمان و همکلاسی ‌ها وارد مشاجره شود. در خانه نیز، این کودکان اغلب با والدین خود درگیر شده و فضایی پرتنش ایجاد می ‌کنند.

اختلال نافرمانی مقابله ‌ای معمولاً در سنین پایین شروع می ‌شود و اگر درمان نشود، ممکن است به مشکلات رفتاری جدی ‌تر در نوجوانی و بزرگسالی منجر شود. این اختلال می ‌تواند پایه ‌ای برای مشکلات دیگری مانند اختلال سلوک

(Conduct Disorder)  یا حتی اختلالات روانی بزرگسالان شود.

تشخیص و درمان به ‌موقع اختلال نافرمانی مقابله ای اهمیت زیادی دارد. رفتاردرمانی، آموزش مهارت ‌های اجتماعی و گاهی اوقات دارودرمانی، ابزارهای مؤثری برای مدیریت این اختلال هستند. والدین نیز می ‌توانند با یادگیری شیوه‌ های فرزندپروری مثبت، نقش مهمی در کمک به فرزند خود ایفا کنند. مهم است که به علائم این اختلال بی ‌توجه نباشید و در صورت مشاهده نشانه ‌ها، از روانشناس یا مشاوران متخصص کودک مرکز مشاوره پیروزی کمک بگیرید.

اختلال نافرمانی مقابله‌ای چیست؟

علل بروز رفتارهای نافرمانی مقابله ‌ای در کودکان

رفتار نافرمانی مقابله ‌ای در کودکان می ‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد که بر شکل‌ گیری و شدت آن تأثیر می ‌گذارند. در ادامه، دو دیدگاه اصلی و سایر عوامل موثر در بروز این رفتارها توضیح داده شده است:

  1. تئوری پیشرفت

طبق این تئوری، رفتار نافرمانی بخشی از فرآیند طبیعی رشد کودک برای کسب استقلال از والدین است. کودک با این رفتارها تلاش می ‌کند خودمختاری‌ اش را ابراز کند و مرزهای استقلالش را تعیین نماید.

  1. تئوری یادگیری

بر اساس این دیدگاه، رفتارهای نافرمانی و مقابله‌ جویانه در طول زمان و از طریق تجربه، آموخته می ‌شوند. این رفتارها معمولاً به دلیل دریافت پاداش ‌های غیرمستقیم یا همان تقویت منفی تداوم می ‌یابند. به ‌عنوان مثال، کودک ممکن است با رفتارهای نافرمانی به خواسته ‌هایش برسد و همین موضوع باعث شود که این الگوی رفتاری در او تقویت شود.

سایر عوامل مؤثر بر نافرمانی کودکان: 

علاوه بر این دو دیدگاه، عوامل دیگری نیز در شکل‌گیری رفتارهای مقابله‌ جویانه نقش دارند:

– ویژگی‌ های ذاتی و خلقی

کودکانی که ذاتاً تمایل به ابراز وجود دارند و روحیه قاطعانه ‌تری دارند، ممکن است بیشتر درگیر رفتارهای نافرمانی شوند.

– شیوه تربیتی والدین

والدینی که به صورت افراطی و لجبازانه با کودک برخورد می ‌کنند و سعی دارند همیشه حرف خود را به کرسی بنشانند، ممکن است ناخواسته این رفتارها را در فرزندشان تقویت کنند.

– عوامل محیطی

تجربیات منفی مانند تنش‌ های خانوادگی، شرایط سخت زندگی یا محیط ‌هایی که کودک در آن احساس امنیت و آرامش نمی ‌کند، می ‌توانند رفتارهای مقابله ‌جویانه را تشدید کنند.

– مشکلات جسمی یا روانی

بیماری‌ ها یا ناتوانی ‌های مزمن، مانند عقب ‌ماندگی ذهنی، ممکن است کودک را به رفتارهای مقابله‌ جویانه سوق دهد. این رفتارها معمولاً نوعی واکنش دفاعی در برابر احساس ناتوانی و درماندگی هستند.

– فقدان عزت نفس

کودکانی که احساس خودارزشمندی پایینی دارند، ممکن است از طریق رفتارهای نافرمانی تلاش کنند تا کنترل بیشتری بر محیط اطراف خود به دست آورند.

نکته:

برای مدیریت این رفتارها، شناسایی علت اصلی و استفاده از روش ‌های تربیتی و درمانی مناسب ضروری است. مشورت با روانشناسان کودک کلینیک پیروزی می ‌تواند کمک شایانی در اصلاح این الگوهای رفتاری و بهبود روابط کودک با خانواده و محیط اطراف داشته باشد.

علل بروز رفتارهای نافرمانی مقابله ‌ای

علائم اختلال نافرمانی مقابله‌ای

اختلال نافرمانی مقابله ‌ای می ‌تواند با علائم متنوعی همراه باشد که عبارتند از:

مقاومت در برابر قوانین: نافرمانی مداوم و عدم تمکین به درخواست ‌ها و قوانین.

خشونت: بروز خشونت کلامی یا جسمی نسبت به دیگران.

عصبانیت: خشم مداوم، تنش و ناراحتی ‌های زیاد.

اهانت به دیگران: عدم احترام به خانواده، معلمان یا همکاران.

مشکلات در مدیریت احساسات: ناتوانی در کنترل خشم و احساسات منفی.

رفتارهای مخاطره ‌آمیز: انجام اقداماتی که خطرناک یا غیرمعقول است.

عدم پذیرش مسئولیت: ناتوانی در قبول عواقب رفتارهای خود.

مشکلات روابط اجتماعی: سختی در برقرار کردن روابط مثبت با دیگران.

عدم کنترل بر خود: اقدامات ناگهانی و تعصب‌آمیز.

این علائم می ‌توانند در محیط ‌های مختلف، از جمله خانواده، مدرسه و جامعه، ظهور کنند و شدت و فراوانی آن‌ ها تأثیر زیادی بر زندگی فرد و اطرافیانش دارند.

علائم اختلال نافرمانی مقابله ‌ای

نحوه تشخیص اختلال نافرمانی مقابله‌ای

مانند بزرگسالان، تشخیص اختلالات روانی در کودکان بر اساس علائم و نشانه‌ های خاصی انجام می‌ شود. هنگامی که کودکی علائم مشکوکی نشان می‌ دهد، پزشک ابتدا با جمع ‌آوری پیشینه‌ پزشکی و انجام معاینات فیزیکی کامل کار خود را آغاز می ‌کند.

اگرچه هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص مستقیم اختلال نافرمانی مقابله ای وجود ندارد، اما ممکن است پزشک از تست ‌هایی مانند آزمایش خون استفاده کند تا احتمال وجود بیماری ‌های جسمی یا اثرات جانبی دارویی که ممکن است در بروز علائم نقش داشته باشند را رد کند. پزشک همچنین تلاش می ‌کند تا هرگونه اختلال دیگر، نظیر ADHD یا افسردگی که اغلب همراه با ODD رخ می ‌دهند، شناسایی کند.

در صورتی که دلیل جسمانی برای علائم یافت نشود، کودک ممکن است به یک روانپزشک یا روانشناس کودک و نوجوان ارجاع داده شود. متخصصان مرکز مشاوره پیروزی در خصوص تشخیص و درمان مشکلات روانی در سنین پایین آموزش دیده‌ اند.

روانپزشکان و روانشناسان کلینیک تخصصی پیروزی با استفاده از ابزارهای ویژه‌ ای که برای ارزیابی وضعیت روانی کودکان طراحی شده ‌اند، به ارزیابی علائم می ‌پردازند. تشخیص نهایی بر اساس گزارش علائم کودک و مشاهده رفتار و نگرش او صورت می‌ گیرد.

از آنجا که کودکان غالباً در بیان مشکلات خود و درک علائمشان با مشکل مواجه ‌اند، پزشک به گزارش والدین، معلمان و دیگر بزرگسالان نزدیک کودک توجه ویژه ‌ای می‌ کند.

در نهایت، پزشک بررسی می‌ کند که آیا علائم کودک با آنچه که در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) انجمن روانپزشکی آمریکا بیان شده است، همخوانی دارد یا خیر. چرا که این راهنما به عنوان مرجع استاندارد برای شناسایی بیماری‌ های روانی شناخته شده است.

تشخیص اختلال نافرمانی مقابله‌ای

درمان اختلال نافرمانی مقابله‌ای

درمان اختلال نافرمانی مقابله ‌ای می ‌تواند با بهره ‌گیری از روش‌ ها و مراحل مختلفی انجام شود:

  1. مشاوره روانشناختی: این نوع درمان معمولاً با مشاوره و استفاده از روش ‌های روان ‌درمانی مانند درمان ‌های شناختی-رفتاری، درمان خانواده و رفتار درمانی مبتنی بر پاداش شروع می ‌شود.
  2. آموزش مهارت ‌های ارتباطی: افراد مبتلا به اختلال نافرمانی ممکن است در برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل شوند. یادگیری این مهارت ‌ها به آنها کمک می ‌کند تا به شکلی مؤثرتر با دیگران تعامل کنند.
  3. تقویت مهارت ‌های حل مسئله و تصمیم‌ گیری: این افراد ممکن است در فرایند حل مسائل و تصمیم ‌گیری با چالش ‌هایی روبرو باشند. تقویت این مهارت ‌ها می ‌تواند به آنان در اداره بهتر مشکلات روزمره کمک کند.
  4. استفاده از دارو: در برخی موارد، تجویز داروهایی مانند داروهای ضدافسردگی یا آرام‌ بخش به همراه درمان ‌های روانشناختی می ‌تواند به تسریع بهبودی کمک کند که در این خصوص می بایست با روانپزشکان متخصص کودک مرکز مشاوره پیروزی، مشورت نمایید.

توجه به این نکته ضروری است که هر فرد شرایط خاص خود را دارد و بنابراین نیاز به یک برنامه درمانی خاص و شخصی ‌سازی شده دارد. بهتر است از تیم متخصص و حرفه ‌ای در حوزه روانشناسی و روانپزشکی کلینیک پیروزی برای طراحی و اجرای برنامه درمانی مناسب بهره ‌مند شد.

دریافت نوبت:

جهت دریافت مشاوره فردی از متخصصین و مشاورین کلینیک پیروزی کافی‌ست با شماره‌های زیر تماس بگیرید:

شماره تماس یپروزی: ۰۲۱۷۷۴۳۱۶۴۹
شماره تماس قیطریه: 02126456903

ساعات کار

روزهای هفته 8:00 – 17:00
پنج شنبه با هماهنگی
جمعه تعطیل

آخرین مطالب

  • اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی چگونه بر ذهن و زندگی افراد تأثیر می‌گذارد؟

بهمن ۲۳ام, ۱۴۰۳|بدون دیدگاه

اسکیزوفرنی، صدای ناشناخته ذهن اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی یک اختلال روانی جدی است که بر نحوه تفکر، احساس و رفتار افراد تأثیر عمیقی می ‌گذارد. این بیماری می ‌تواند منجر به توهم، هذیان و اختلال [...]

  • اختلال نقص توجه – بیش‌فعالی در بزرگسالان

تشخیص اختلال نقص توجه – بیش‌فعالی بزرگسالان؛ آیا شما هم مبتلا هستید؟

بهمن ۲۲ام, ۱۴۰۳|بدون دیدگاه

نگاهی به اختلال نقص توجه – بیش‌فعالی بزرگسالان بیش‌فعالی یا اختلال نقص توجه - بیش‌فعالی بزرگسالان (ADHD)  یک اختلال عصبی ‌رشدی است که در کودکان و بزرگسالان دیده می ‌شود. افراد مبتلا به این [...]

بازدید روزانه 2

ثبت قرار ملاقات

شما می‌توانید از طریق این دکمه، جلسه مشاوره تنظیم نمایید…