مسمومیت با الکل؛ از نوشیدنی تقلبی تا خطر مرگ

مسمومیت با الکل: از نشانه‌های اولیه تا درمان‌های اورژانسی

مصرف الکل و مسمومیت با الکل سالانه جان ۲.۵ میلیون نفر را در سراسر جهان می‌گیرد. عواملی مانند ژنتیک، شرایط محیطی، مشکلات روانی و فشارهای اجتماعی به پیشرفت وابستگی به الکل کمک می‌کنند. افرادی که زمینه ژنتیکی برای اعتیاد دارند و در محیط‌هایی قرار می‌گیرند که نوشیدن الکل را ترغیب می‌کند، بیشتر در معرض خطر وابستگی به الکل قرار می‌گیرند.

در ایران، تعداد افرادی که الکل مصرف می‌کنند کمتر از کشورهای غربی است؛ اما مصرف هر بار آن‌ها به‌مراتب بالاتر از مصرف‌کنندگان در این کشورهاست. به همین دلیل، رفتارهای پرخطر مانند رانندگی خطرناک تحت تأثیر مصرف الکل در ایران بیشتر مشاهده می‌شود. در این مقاله سعی داریم اختلال مسمومیت با الکل را بررسی کرده و با علائم آن بیشتر آشنا شویم.

اختلال مسمومیت با الکل چیست؟

مسمومیت با الکل یکی از خطرات جدی برای سلامت انسان است. به دلیل مصرف بیش از حد الکل در مدت زمان کوتاه رخ می‌دهد. الکل که معمولاً به‌عنوان اتانول شناخته می‌شود، یک ماده تضعیف‌کننده سیستم عصبی است که از تخمیر قندهای موجود در میوه‌ها و غلات تولید می‌شود و در بسیاری از مشروبات الکلی یافت می‌شود.

زمانی که فرد مقدار زیادی الکل را در یک بازه زمانی کوتاه مصرف کند، ممکن است با عوارض فوری مواجه شود. بسته به میزان مصرف و وضعیت جسمی فرد می‌تواند متفاوت باشد. این عوارض شامل احساس شادی کاذب، اختلال در گفتار، عدم تعادل، خواب‌آلودگی، تهوع، استفراغ، اختلال در دید، کاهش زمان واکنش‌ها، گیجی، از دست‌دادن حافظه و کاهش هوشیاری هستند. در این حالت‌ها، فرد در معرض خطر حوادثی مانند تصادفات، سقوط، دعوا، سوختگی یا غرق‌شدن قرار می‌گیرد.

مصرف مزمن و وابستگی به الکل نیز می‌تواند آسیب‌های جدی به بدن وارد کند و منجر به مشکلاتی مانند بیماری‌های قلبی و عروقی، آسیب‌های کبدی، اختلالات گوارشی، صدمات به سلول‌های عصبی، مشکلات جنسی، کم‌خونی، اختلالات شناختی دائمی، سوء‌تغذیه و حتی سرطان شود.

نشانه‌های مسمومیت با الکل و پیامدهای آن

مصرف نوشیدنی‌های الکلی تقلبی، به‌ویژه آن‌هایی که حاوی متانول هستند، می‌تواند پیامدهای خطرناکی برای سلامت داشته باشد. این نوع مسمومیت با الکل در چند مرحله ظاهر می‌شود:

مرحله اول (نیم تا چهار ساعت پس از مصرف)

افراد ممکن است دچار حالت تهوع، استفراغ، درد معده، سردرد، گیجی و خواب‌آلودگی شوند. متأسفانه بسیاری از افراد در این مرحله خطر را جدی نمی‌گیرند و به پزشک مراجعه نمی‌کنند.

مرحله دوم (۶ تا ۲۴ ساعت پس از مصرف)

علائم چشمی مانند تاری دید، دید برفکی، دوبینی، حساسیت به نور و در موارد شدید، نابینایی کامل بروز می‌کند.

مرحله سوم (پس از ۲۴ ساعت)

وضعیت بیمار وخیم‌تر شده و احتمال بروز تشنج، کما و حتی مرگ افزایش می‌یابد.
با توجه به خطرات جدی ناشی از مصرف الکل آلوده، در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه فوری به مراکز درمانی ضروری است.

شروع و مسیر بالینی

مسمومیت با الکل (مستی) معمولاً به این صورت است که هر اپیزود آن در عرض چند دقیقه تا چند ساعت شروع می‌شود. معمولاً چندین ساعت ادامه می‌یابد. در ایالات متحده آمریکا، سن متوسط افراد در اولین مسمومیت با الکل تقریباً ۱۵ سالگی است. بالاترین شیوع در تقریباً ۱۸ تا ۲۵ سالگی است.

فراوانی و شدت مسمومیت با الکل معمولاً با افزایش سن کاهش می‌یابد. هرچه سن افراد در هنگام شروع مسمومیت منظم (مست‌کردن به‌طور منظم) پایین‌تر باشد، احتمال این‌که آن‌ها بعدها به اختلال مصرف الکل مبتلا شوند بیشتر است.

(انجمن روان‌شناسی آمریکا، راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM-5-TR، دکتر مهدی گنجی، تهران، ساوالان)

علت ابتلا به مسمومیت الکلی

مسمومیت الکلی به‌طور عمده زمانی رخ می‌دهد که فرد مقدار زیادی الکل را وارد بدن کند و سطح آن در خون به حدی بالا برود که عملکرد طبیعی بدن تحت تأثیر قرار گیرد. زمانی که الکل وارد سیستم گوارشی می‌شود، به‌سرعت به جریان خون جذب می‌شود و به کبد منتقل می‌گردد. کبد به‌عنوان یکی از ارگان‌های اصلی بدن مسئول تجزیه و دفع سموم است. معمولاً سعی می‌کند تا الکل را به ماده‌ای قابل دفع تبدیل کند. این فرایند به‌طور طبیعی در بدن اتفاق می‌افتد اما کبد قادر است تنها مقدار معینی الکل را در یک زمان خاص پردازش کند.

اگر فرد به‌طور مداوم یا در مقادیر زیاد الکل مصرف کند، کبد با حجم زیادی از این ماده سمی مواجه می‌شود و نمی‌تواند به‌سرعت و به اندازه کافی آن را تجزیه کند. در نتیجه، سطح الکل در خون افزایش یافته و این موضوع می‌تواند منجر به مسمومیت با الکل شود.

از آن‌جایی که الکل یک ماده سمی است که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد، مصرف بیش از حد و وابستگی به الکل می‌تواند اختلالاتی در عملکرد مغز، اعصاب، قلب و سایر اندام‌ها ایجاد کند. در نهایت، با عدم توانایی کبد در پردازش سریع الکل، عوارض جدی مانند از دست‌دادن هوشیاری، آسیب‌های مغزی، مشکلات تنفسی و حتی مرگ ممکن است رخ دهد.

در برخی موارد، افراد به‌دلیل تحمل نکردن اضطراب، تنش‌های روانی یا شرایط استرس‌زا، به الکل پناه می‌برند. در حالی‌که روش‌های سالم‌تر و مؤثرتری برای مدیریت استرس وجود دارد. برای آشنایی با این راهکارها، مقاله کاهش استرس و درمان تخصصی آن را بخوانید.

شیوع اختلال مسمومیت با الکل

بر اساس گزارش DSM-5، بیشتر افرادی که الکل مصرف می‌کنند، در مقطعی از زندگی خود دچار نوعی مسمومیت ناشی از مصرف آن شده‌اند.

نحوه تشخیص مسمومیت با الکل

برای شناسایی مسمومیت ناشی از الکل، چندین عامل باید مورد توجه قرار گیرد:

۱. تاریخچه بیمار

لازم است که اطلاعاتی از مصرف مواد حاوی الکل که استاندارد نبوده و به‌صورت خانگی تهیه شده‌اند (مانند عرق‌های دست‌ساز که در ایران رایج است) به دست آید.

۲. علائم بالینی

مشکلات چشمی، بروز اسیدوز متابولیک و کاهش سطح هوشیاری از جمله نشانه‌های مسمومیت با الکل هستند.

۳. آزمایش‌های بالینی

• گازهای خون (ABG) برای تشخیص اسیدوز متابولیک

• اندازه‌گیری سطح متانول و اتانول در خون که در ایران ممکن است همیشه در دسترس نباشد و در چنین شرایطی از آزمایش‌های دیگر استفاده می‌شود.

• ارزیابی اوسمولالیته سرم و آنالیز گپ آنیون که اگر افزایش یابد، در کنار دیگر علائم می‌تواند در شناسایی مسمومیت بسیار مفید باشد.

درمان مسمومیت با الکل

درمان مسمومیت با الکل عمدتاً بر پایه مراقبت‌های حمایتی و تسکینی استوار است و معمولاً شامل اقداماتی مانند:

• نظارت دقیق بر وضعیت بیمار

• پیشگیری از بروز مشکلات تنفسی یا خطر خفگی

• استفاده از اکسیژن‌درمانی

• تزریق مایعات جهت جلوگیری از کم‌آبی بدن

• تجویز ویتامین‌ها و گلوکز برای کاهش خطر عوارض شدید ناشی از مسمومیت با الکل

افرادی که به‌طور تصادفی متانول یا الکل ایزوپروپیل مصرف کرده‌اند، چه بزرگسال و چه کودک، ممکن است نیاز به همودیالیز پیدا کنند. همودیالیز روشی است که برای تصفیه خون از مواد سمی و اضافی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به تسریع در فرایند پاک‌سازی الکل از بدن کمک می‌کند.

اگر شما یا یکی از نزدیکانتان با مشکلاتی مانند مسمومیت با الکل یا اعتیاد به الکل روبه‌رو هستید، دریافت کمک حرفه‌ای ضروری است. کلینیک پیروزی با تیمی از متخصصان مجرب در زمینه ترک اعتیاد و خدمات روان‌درمانی، آماده ارائه مشاوره، ارزیابی و درمان جامع برای افرادی است که به دنبال بازگشت به یک زندگی سالم هستند. برای دریافت نوبت یا مشاوره اولیه، با ما در تماس باشید.